حوزه‌های علمیه قواعد اصول، فقه و فقه حکومتی را تدوین کنند
 حضرت آیت الله جوادی آملی به بررسی میزان حجت بودن رأی مردم پرداخت و با طرح این سؤال‌ها که اکثریت یعنی چه، شورای عمومی یعنی چه و منطقه فراق شورا و منطقه ممنوعه شورا کجاست، از حوزه‌های علمیه خواست تا قواعد اصول، قواعد فقه و قواعد فقه حکومتی را به درستی تدوین و عرضه کنند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بسیج طلاب ، حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی،  در مراسم اختتامیه کنگره بین المللی بزرگداشت یکصدمین سال ارتحال آخوند خراسانی با بیان این‌که مرحوم آخوند خراسانی حق بزرگی بر حوزه‌های علمیه دارد، حق‌شناسی و حق‌گذاری از مقام شامخ این عالم جلیل‌القدر را وظیفه حوزه‌های علمیه و نظام مقدس اسلامی ایران دانست.
 
وی در ادامه به بررسی اصول موجود و اصول مطلوب در حوزه های علمیه پرداخت و با بی‌نظیر خواندن خدمات علمی مرحوم آخوند خراسانی ابراز داشت: آخوند خراسانی مطالب اصول را از حاشیه به متن و از تقریر به تدریس آورد و یک دوره اصول جامع و قابل طرح و متن درسی که بین رسائل و خارج مفقود بود، عرضه کرد.

حضرت آیت‌الله جوادی آملی با بیان این‌که بزرگان پس از مرحوم شیخ انصاری مطالب اصولی را به صورت تقریر ثبت و یا به حاشیه‌نویسی اکتفا می‌کردند، افزود: بعضی از مشایخ ما که در آمل قوانین را خدمت ایشان می‌خواندیم در شرح حال خود نوشته‌اند که بخش قابل توجهی از رسائل را در ایران خواندم و پایان آن را در نجف گذراندم و پس از آن به درس آخوند خراسانی رفتم.
 
وی اضافه کرد: بسیار مشکل است که کسی رسائل بخواند و مستقیما به درس خارج برود؛ نه تقریر قابل تدریس است نه حاشیه‌پردازی و تقریر نویسی مشکل حوزه را حل نمی‌کند، باید یک کتاب مدون و جامعی عرضه شود که آخوند خراسانی این کار را در بخش پایانی عمر مبارک انجام داد.

حق مرحوم آخوند خراسانی را به درستی ادا کنیم

این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با بیان این‌که به واسطه تربیت بسیاری از اساتید و مراجع، دِینی به مرحوم آخوند خراسانی داریم که این مطلب را باید با اشک بگویم، ابراز داشت: افغانستان مهد پرورش علما است و بوعلی و مولوی از بلخ و افغانی هستند و اکثر شاگردان به نام آخوند خراسانی هم افغانی بودند.
 
وی تصریح کرد: بر مسوولان کشورهای اسلامی لازم است که فضلا و اندیشمندان افغانی را قدر بدانند و برای صلابت این کشور که مهد پرورش حکمت، علم، درایت و صلابت و شهامت است، تلاش کنند؛ تنها سوریه، لبنان و حزب الله مطرح نیست و این عزیزان ما هستند که باید کاملا از آنان حمایت کنیم تا حقی که مرحوم آخوند خراسانی بر ما دارد، ادا شود.

اجماع هیچ سهمی از منبع بودن ندارد 
 
این مفسر بزرگ قرآن کریم با بیان این‌که اصول مواد فقهی و حقوقی را از مبانی و مبانی را از منابع می‌گیرند و منابع موجود و مقبول حوزوی کتاب، سنت، عقل و اجماع است، افزود: اجماع را نباید بر عقل حجت بدانیم که اجماع هیچ سهمی از منبع بودن ندارد و خود را بی‌جا در ردیف سنت جا زده است.

وی با اشاره به این‌که بخش وسیعی از این مسایل از اهل سنت به شیعه رسیده و همچنان دست نخورده باقی مانده است، تصریح کرد: باید دست اجماع را که بی‌جا به صدر نشسته است کشید و او را به زیر آورد؛ چراکه در ردیف خبر و شهرت است نه در ردیف سنت مانند قرآن که منبع اصیل ما است.

آیت‌الله جوادی آملی اجماع را کاشف از منبع دانست و با بیان این‌که اگر دخول یا رضای معصوم را کشف می‌کنیم، این کشف در ردیف خبر است، ابراز داشت: مبانی استنباط را تنها از کتاب، سنت و عقل می‌گیریم نه بیش از آن و نه کمتر؛ اگر عالمان دین در هر عصر و مصری در یک امری اتفاق کرده‌اند و گفته‌اند که اجماع در ردیف سنت و کتابت است، معاذالله خطرش را نمی‌دانند.

وی بیان داشت: متأسفانه اجماع را بدون زنگ خطر صدرنشین منابع قرار دادیم و گفتیم کتاب، سنت، عقل و اجماع منبع استدلال اصولی است که باید تلاش کنیم به هر وسیله‌ای دست اجماع صدرنشین را پایین بیاوریم و تنها منبع استدلال را کتاب، سنت و عقل قرار دهیم و مطرح کنیم که سنت به اموری کشف می‌شود که یکی از آنها اجماع است.
 
رد نقد آیت‌الله اصفهانی و علامه طباطبایی بر آخوند خراسانی

این استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نقدهای فراوانی که آیت‌الله محمدحسین اصفهانی و علامه محمدحسین طباطبایی‌‌(ره) بر مرحوم آخوند خراسانی وارد دانسته‌اند و گفته‌اند که ایشان گاهی تکویر و تشریع را ختم و حقیقت و اعتبار را خلط کرده است، به بررسی درستی یا نادرستی این نقد پرداخت.

وی نقد بر آخوند خراسانی را وارد ندانست و با بیان این‌که باید نقشه جامع فلسفه و نقشه جامع منطق را در یک بیان کوتاه طرح کنیم تا روشن شود نه اصول بی جا رفته و نه محقق خراسانی اشتباه کرده است، گفت: مرحوم آخوند اگر اصولی حرف می‌زند اصولی هم فکر می‌کند، اما دیگران اصولی حرف می‌زنند و فقهی فکر می‌کنند، عقلی حرف می‌زنند و نقلی فکر می‌کنند.
 
حضرت آیت‌الله جوادی آملی توضیح داد: اگر مسأله‌ای را واجب یا غیرواجب دانستیم، این فقه می‌شود اما اگر بحث کردیم که بین وجوه مقدمه یا ذی‌المقدمه تلازم است، این مسأله عقلی و اصولی است و باید صورت مسأله را به درستی درک کنیم؛ یعنی اگر اصولی حرف می‌زنید اصولی و اگر عقلی حرف می‌زنید عقلی فکر کنید.
 
وی با بیان این‌که فقه، اخلاق و حقوق با قوانین و بایدها و نبایدها همراه است و این باید و نباید از بود و نبود واقعی سرچشمه می‌گیرد، گفت: همه کارهایی که در جهان بشریت انجام می‌گیرد به استناد قوانین اعتباری و کارهای تکوینی و موجودات تکوینی به استناد فرمان است، اگرچه این فرمان نسبت به وجود عینی ذی اثر، اعتباری است، اما سهمی از تکوین دارد.
 
این مفسر قرآن کریم افزود:‌ علامه طباطبایی مسأله علم را با فلسفه آوردند اما فرصت نکردند که این تقسیم را به فلسفه راه دهند؛ مرحوم امام هم نقدی نسبت به مرحوم آخوند دارند که این تضاد جزو وسایل فلسفی و یک کم لطفی است چراکه در فلسفه سلسله اصول بین بود و نبود و باید و نباید و بین حکمت نظری و حکمت عملی مشترک است.
 
وی با بیان این‌که بحث‌های مشترک بین بود و نبود و باید و نباید یعنی حکمت نظری به حکمت عملی، مسأله وحدت و کثرت است و اگر گفته شود موجود یا واحد است یا کثیر و وحدت و کثرت احکامی و اقسامی دارد، ابراز داشت: قاعده واحد مخصوص قاعده تکوین نیست و اگر بخواهیم سخن اشتراک از نفس بین دو معنای مشترک و در معنای جامع به کار بریم، این دو کاملا منتفی است.
 
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به این‌که کفایة الاصول آخوند خراسانی به آیات و روایات متکی نیست و اگر کسی قرآن ندیده باشد و نداند که قرآنی هست، میتواند در اصول متخصص شود، گفت: عقل حجت خدا است و اشکالی که بر خیلی‌ها مانند آخوند خراسانی وارد می‌شود، عقلی بودن یا شرعی بودن یک مطلب است که باید بگوییم مطلب عقلی است یا نقلی.

ضرورت تدوین قواعد فقه حکومتی از سوی حوزه‌های علمیه

وی با بیان این‌که خیال، گمان و وهم عقل نیست و اگر چیزی را با عقل و برهان فهمیدیم حجت شرعی است و نمی‌شود بر خلاف آن عمل کرد، افزود: بسیاری از ما اسلامی حرف می‌زنیم و قانونی فکر می‌کنیم؛ این‌که بگوییم این مطلب را بشر خلق کرده، حرف قانون است و اگر عقل به یک مطلبی رسید شرعی است.

این فیلسوف برجسته جهان اسلام در ادامه سخنان خود به بررسی میزان حجت بودن رأی مردم پرداخت و با طرح این سؤال‌ها که اکثریت یعنی چه، شورای عمومی یعنی چه و منطقه فراق شورا و منطقه ممنوعه شورا کجاست، خاطرنشان کرد: فقه حکومتی مسبوق به قواعد و اصول فقه حکومتی است که اگر قواعد مدون نداشته باشیم فقه حکومتی هم نخواهیم داشت.
 
وی با بیان این‌که فقه می‌تواند به این سؤال‌ها پاسخ و پاسخ را در اختیار فقه حکومتی قرار دهد تا مشکلات حل شود، از حوزه‌های علمیه خواست تا قواعد اصول، قواعد فقه و قواعد فقه حکومتی را به درستی تدوین و عرضه کنند تا چگونگی حجت بودن رأی گرفتن و این‌که آیا رأی را به هر وسیله‌ای می‌توان گرفت، تبیین شود. /920/پ202/ج