شیوه های ارتقاء کمی وکیفی مطالعه در حوزه های علمیه

(کار مضاعف در مطالعه)

   چکیده

 وقتی خداوند در دوران جاهلیت معجزه جاویدش را قرآن قرار داد به این علت بود که نشان دهد این دین براساس تعلیم وتعلم و آموزش و اهمیت علم وعالم بنا نهاده شده است .بر همین اساس اهمیت مطالعه نیز مشخص می شود چرا که مطالعه از مهمترین و اساسی ترین و بنیادی ترین راههای کسب علم است . طلاب باید ضرورت مطالعه را درک کنند واین کار نیاز به انگیزه دارد و همینطور نا آگاهی از شیوهای درست مطالعه کردن آنها ا از این امر باز می دارد که این شیوه ها عبارتند از : یادداشت برداری ، خط کشیدن زیر نکات مهم ، خواندن اجمالی ،عبارت خوانی ، تند خوانی و روش مشارکتی است . زمان ومکان مطالعه مهم است اما نه به حدی که مساعد نبودن این دو ما را از مطالعه باز دارد . زمانی مطالعه ثمر بخش است که مطالب در ذهن نهادینه و ملکه شده باشد تا حدی که شخص با اتکاء بر آن بتواند قلم به دست گرفته و وارد حیطه پژوهش شود ،پویایی علم در گرو پژوهش است و بستری که علم در آن توسعه پیدا می کند حوزه  و دانشگاه است اگر این امر نباشد علم رو به زوال رفته و یا حداقل دچار رکود می شود لذا ما با توجه به امر رهبر عزیزمان در این سال و همینطور سالهای آتی کار و همتمان را در همه امور بخصوص مطالعه مضاعف کنیم تا پژوهش که به عنوان یک عنصر نجات دهنده بشر است عقیم نشود .

 

 

       مقدمه

       یکی از نکات مهم یادگیری ، شیوه ی خواندن ومطالعه کردن است . مطالعه روش وفنون خاصی دارد که اگر آن موارد رعایت شود ، علاوه بر سهولت مطالعه میزان یاگیری را افزایش می دهد . البته خواندن ویا مطالعه کردن مقا صد خاصی دارد که بسته به نوع هدف ، روش آن فرق می کند به عنوان مثال : یک نفر می خواهد تا اوقات فراغتش را پر کند اما دیگری مطالعه می کند تا موضوع علمی را کشف کند وبرخی نیزبه مطالعه کشفیات دیگران می پردازند تا معلومات خود را افزایش دهند که بیشتر افراد از همین نوع آخرند وبرای اینکه اطلاعاتی را که می خواهند در ذهنشان نهادینه کنند به مشکل بر می خورند  که ما سعی داریم در این پژوهش به این مسئله بپردازیم البته مخاطب ما در این کار طلاب هستند چرا که مطالعه برای آنها رسالت و وظیفه شرعی است  وبا توجه به نام گذاری امسال از سوی مقام معظم رهبری (دام ظله العالی ) به سال کار مضاعف وهمت مضاعف ما نیز موظفیم میزان همت وکارمان را بالا ببریم .  

 

 

رهبرا از جان و دل امرت اجابت میکنیم
کار و همت در مسیر دین مضاعف میکنیم
سایه مهرت مداوم بر سرم پاینده باد
با محبت بر تو از مهدی (عج) اطاعت میکنیم

 

 

 

 

 

  معنای مطالعه

        قبل از هر چیز باید در مورد معنای مطالعه به بحث بپردازیم بعد در مورد شیوه های درست آن سخن بگوییم . مطالعه مصدر عربی است از باب مفاعله و از ( ط ل ع) گرفته شده است .

       در لغت به معنای اطلاع یافتن از چیزی با ادامهء نظر در آن ، خواندن کتاب یا نوشتهء  دیگر و دقت کردن در آن .

       طلع در آیات قر آن نیز معانی گوناگونی دارد که یکی از آن معانی آشکار شدن است . معانی دیگری از قبیل آمدن ، رو کردن و دانستن از باب استعاره می داند . که می توان معنای آخر (دانستن) را به مطالعه نسبت داد چراکه با مطالعه سطح دانستنی های ما افزایش پیدا می کند . اما در اصطلاح می توان گفت : مطالعه یک فرایند شرطی و اکتسابی جهت افزایش معلومات است ، مطالعه فرایندی شرطی و اکتسابی است یعنی مرحله به مرحله پیش می رود و دارای بخش های مختلفی مانند  مهارت  های قبل از مطالعه ، ایجاد آمادگی ، پیش مطالعه و ... است .

      اهمیت مطالعه

      پس از اینکه به طور مختصر با معنای مطالعه آشنا شدیم باید به بیان اهمیت آن بپردازیم از آنجا که هدف از مطالعه تعلیم و افزایش علم است لذا باید به اهمیت و ارزش علم وعالم پرداخته مشود تا در راستای آن بتوان اهمیت مطالعه را فهمید . 

     وقتی خداوند در دوره جاهلیت که برای علم هیچ اهمیتی قائل نبودند معجزه ء جاویدش را قرآن قرار می دهد نشان دهندهء این است که دین مبین اسلام بر اساس تعلیم و تعلم و آموزش و اهمیت علم ،عالم ، پایه گذاری شده است اولین کلام وحی به پیامبر اکرم (صل الله علیه وآله وسلم ) با لفظ « اقراء » آغاز گردید و خداوند متعال در جای دیگری نیز سفارش می فر ماید :«اقراء کتابک» . خلقت روحانی انسان با خواندن کتاب آغاز  شد و طبق روایت در قیامت نیز هر کس باید نامه عمل خود را قرائت کند . امام صادق (علیه السلام)  درباره اهمیت علم و مطالعه می فرماید  :

                           « من عملی علی غیر علم کان ما یفسد اکثر مما یصلح »

کسی که ندانسته عملی را انجام دهد ، خراب کردنش از درست کردنش بیشتر است .

      به بیان دیگر در معارف دین یک سلسله از امور عبادی و اخلاقی به عنوان معیارهای ارزشمند و دارای حرمت و قداست مورد تأکید می باشد مثلاًعیادت بیمار ، تشیع جنازهء مومن ، حضور در معرکه جنگ با دشمن ، مجاهده د راه خدا و شهادت فی سبیل الله ، یعنی یک سسله از امور از جمله افعال و اعمالی است که مورد عنایت شارع مقدس است و به عنوان دستورهای سعادت بخش برای اسان ها توصیه شده است و بسیاری از امور و افعال دیگر انسان با این معیار ها سنجیده می شود . با این حال می بینیم که ارزش علم در مقایسه با این اعمال بیشتر است . حضر علی (علیه السلام) در مورد ارزش علم وعالم می فرماید :

     « انا جالس فی مسجد نبی (صل الله علیه وآله وسلم ) إذا دخل ابوذر فقال : یا رسول الله جنازۀ العابد احب الیکم ام مجلس العلم . فقال رسول الله (صل الله علیه وآله وسلم)  : یا اباذر الجلوس ساعة عند مذاکرة العلم احب الی الله من الف جنازة من الجنائز الشهداء »

     حضرت می فرماین : در مسجد پیامبر(صل الله علیه وآله وسلم)نشسته بودیم که ابوذر وارد شد . سئوال کرد یا رسول الله !نزد شما تشیع جنازه عابد ارزشمند تر است یا حضور در محضر عالم؟ رسول اکرم فرمودند حضور در مجلس علم ولو برای لحظاتی ،ارزشمند تر است از حضور در تشیع جنازه هزار شهید .

      با مشخص شدن اهمیت علم ارزش مطالعه هم مشخص می شود  جرا که یکی از مهمترین ، اساسی ترین و بنیادی ترین راههای کسب علم مطالعه است  لذا اگر در محضر استاد هم بنشینیم باز نیاز به مطالعه داریم و مهمتر از آن روش وچگونگی آن است که در این تحقیق آن را به اختصار بیان می کنیم اما قبل از آن باید این مسئله را گوش زد کنیم که مقام معظم رهبری (مد ظله العالی ) امسال طی سخنانی بعد از تبریک در ابتدای سال اقدام به نام گذاری سال جدید کردند :

      برای اینکه بتوانیم برطبق اقتضائات کشور و ظرفیتهای کشور حرکت کنیم ، احتیاج داریم به اینکه همت خودمان را چند برابر کنیم، احتياج داريم به اينكه همت خودمان را چند برابر كنيم؛ كار را متراكم‌تر و پرتلاش‌تر كنيم. من امسال را به عنوان سال «همت مضاعف و كار مضاعف» نامگذارى مي‌كنم. به اميد اينكه در بخشهاى مختلف، بخشهاى اقتصادى، بخشهاى فرهنگى، بخشهاى سياسى، بخشهاى عمرانى، بخشهاى اجتماعى، در همه‌ى عرصه‌ها، مسئولين كشور به همراه مردم عزيزمان بتوانند با گامهاى بلندتر، با همت بلندتر، با كار بيشتر و متراكم‌تر، راه‌هاى نرفته‌اى را بپيمايند و به هدفهاى بزرگ خود ان‌شاءاللَّه نزديكتر شوند. ما به اين همت مضاعف نيازمنديم. كشور به اين كار مضاعف نيازمند است.

       همانطور که ملاحظه فرمودید رهبر عزیزمان فرمودند د همه عرصه ها به این همت نیاز مندیم ما نیز در عرصه کاری خودمان باید این همت را مضاعف کنیم و از آنجا که کار اصلی ما (طلاب ) مطالعه و بالا بردن علم است لذا در این مورد باید واقعاًهمتمان را مضاعف کنیم . حال که وضوع بحث روشن شد باید این مور را یاد آور شویم که به بحث مطالعه ر بین طلاب اشکالاتی وارد است که به ذکر آن می پردازیم .

     اشکالات به شیوه مطالعه طلاب

یکی از مشکلات عمده طلاب در بحث مطالعه که خیلی هم متداول است این است که  تا مسئله ای متنابه شان نشود وشرایط کامل جور نباشد دنبال مطالعه نمی روند .

2.  یادگیری را فقط برای مواقعی لازم می دانند که از آنها خواسته شده باشند، در صورتی که به زندگی دانشمندان اگر نگاه کنیم متوجه می شویم که آنها اینگونه نبوده اند  به عنوان مثال : در شرح حالات ابوریحان است که فقيه ابوالحسن علي گويد : ((‌ آنگاه كه نفس در سينه او به شماره افتاده بود بر بالين وي حاضر آمدم. در آن حال پرسيد : حساب جدات فاسده را كه وقتي مرا گفتي - بازگوي كه چگونه بود؟ گفتم اكنون چه جاي اين سوال است؟ گفت اي مرد كدام يك از اين دو بهتر؟ اين مساله را بدانم و بميرم يا نادانسته و جاهل در گذرم؟ و من آن مساله بازگفتم - فرا گرفت و از نزد وي بازگشتم و هنوز قسمتي از راه را نپيموده بودم كه شيون از خانه او برخاست.))

این مسئله باید درونی شود که مطالعه فقط برای امتحان و نمره گرفتن در آن درس نیست بلکه برای بالا رفتن سطح علمی شخص است  و نمره از مواردی است که به آن وارد می شود مانند برخی شروط است که لازم است ولی کافی نیست به هر حال عارض برمطالعه درسی است و برای سنجش سطح علمی چاره ای از آن نیست .

اگر شخص مزیت های صحیح مطالعه کردن را بداند قطعاًبه سوی آن رو می آورد ما به این علت چهار مورد از این مزایا را نام می بریم تا بعد به شیوه های مطالعه صحیح بپردازیم :

الف : زمان مطالعه را کاهش می دهد

ب : میزان یادگیری را افزایش می دهد .

ج : مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند .

د : به خاطر سپاری اطلاعات را آسان تر می سازد .

          3. اشکال دیگر این است که طلاب حین مطالعه یادداشت برداری نمی کنند براي داشتن مطالعه اي فعال و پويا نوشتن نكات مهم درحين خواندن ضروري است تابراي مرور مطالب،دوباره كتاب رانخوانده و در زماني كوتاه ازروي يادداشتهاي خود مطالب را مرور كرد .

يادداشت برداري ، بخشي مهم و حساس از مطالعه است كه بايد به آن توجهي خاص داشت . چون موفقيت شما را تا حدودي زياد تضمين خواهد كرد و مدت زمان لازم براي يادگيري را كاهش خواهد داد. خواندن بدون يادداشت برداري يك علت مهم فراموشي است.

          4. اشکال دیگر اینکه افراد انگیزه کافی برای مطالعه ندارد واین بی انگیزگی باعث بی علاقگی می شود هر قدر علاقه به موضوع بیشتر باشد باعث می شود تمرکز بهتری بگیرند ودر نتیجه مرور ذهنی بیشتر و به خاطر سپاری بهتر و یاد آوری سریعتر می توان اینگونه گفت :

انگیزه کافی >> علاقه بیشتر >> تمرکز بیشتر >> مرور ذهنی بیشتر >> به خاطر سپاری بهتر >>یاد آوری سریعتر

        5 . واینکه طلاب شیوه صحیح مطالعه کردن را نمی دانند و آگاهی آنها نسبت به روشهای درست مطالعه کردن کم است وتا به حال ضرورت قرارگرفتن یک کتاب مدون در این رابطه که به صورت کتاب درسی در دست افراد قرار بگیرد از طرف مسئولین احساس نشده واین امر جای تأسف دارد .

        روشهای مطالعه

        اگر به پیشرفت جوامع مترقی توجه کنیم و یا از کسانی که مدتی در آن کشورها زندگی و تحصیل کرده اند ، درباره پیشرفت و ترقی آن ها بپرسیم حتماً به این نتیجه می رسیم که مطالعه در آن کشورها نهادینه گردیده است . به همین علت در اندک فرصتی که در داخل اتوبوس قرار می گیرند تا به محل کارشان برسند وقت را غنیمت شمرده و به مطالعه می پردازند در این جوامع نه تنها روش های مختلف مطالعه در ضمن آموزش دروس مختلف در آموزشگاه به فراگیران آموزش داده می شود ، بلکه دوره های کوتاه مدت و بلند مدت روش های درست مطالعه کردن و روش های سریع خواندن برای همهء افراد علاقمند تدوین و تنظیم  می شود و مکان هایی نیز به این منظور دایر شده است تا همه اقشار از آن استفاده کنند ،جوایزی هم برای موفق ترین آنها در نظر می گیرند . متأسفانه در کشور ما چنین اقداماتی کمتر صورت گرفته است .

       شاید به این علت باشد که افراد هنوز ضرورت مطالعه کردن را درک نکرده اند حتی طلاب و دانشجویان و دانش آموزان ما که مطالعه جزء حرفه ی آنهاست این موضوع را جدی نگرفته اند و اکثراًبهانه شان این است که ما روش صحیح مطالعه کردن را نمی دانیم .

      لذا ما برآنیم که در حد مقدور روشهای صحیح این امر را باز گو کنیم تا در این سال که رهبر فقیدمان آن را همت مضاعف و کار مضاعف نامیده اند بتوانیم با فراگیری این فنون همتمان را حداقل در این مورد بالا برده و مطالعه مان را افزون کنیم .

     کیفیت مطالعه همان میزان مطالعه در زمان مشخص است . به نحوی که مطالب مورد مطالعه کاملاًآموخته شده و یاد گرفته شود . در واقع مطالعه ی مطلوب مطالعه ای است که با کیفیت مناسبی انجام گیرد . یعنی مهم آنست که مورد مطالعه چقدر یاد گرفته می شود . نه اینکه چقدر کند انجام می شود . پس بایستی سعی کرد کیفیت مطالعه را افزایش داد . مسئله ی مهم دیگر بررسی روشهای مطالعه شخصی است . یعنی بعد از  انجام هر مطالعه فرد به این مسئله فکر کند که چگونه می توانم مطالعه ام را بهتر کنم ؟ این فعالیت زمانی بهتر نتیجه می دهد که شخص ، تجزیه وتحلیل خود را در مورد نحوه ی مطالعه اش یادداشت کند و هر بار سعی کند نتیجه ای که در دفعه ی قبل بدست آورده استفاده کند .

      1 . یادداشت برداری هنگام مطالعه : یادداشت برداری نوعی تکرار درس است که هم سبب تمرکز حواس وهم موجب بیشتر به خاطر سپردن مطالب می شود . یادداشت برداری خوب کاری جدی و فعال است که با اندیشیدن ملازمه دارد . لذا برای یادداشت برداری باید هنگام مطالعه فعال بود ولازمه ی فعال بودن ، داشتن تمرکز حواس است .

       یادداشت برداری می تواند به صور مختلف صورت گیرد :

       الف : حاشیه نویسی

       ب : خلاصه نویسی

       ج : کلید برداری : این کار باعث می شود که مطلب زودتر به ذهن بیاید و وقت کمتری هنگام مرور درس گرفته شود .

       2 . خط کشیدن زیر نکات مهم : این روش برای مطالعه مناسب است اما روش کاملی نیست چرا كه در اين روش بعضي از افراد بجاي آنكه تمركز و توجه بروي يادگيري و درك مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط كشيدن زير نكات مهم مي گردد .حداقل روش صحيح خط كشيدن زير نكات مهم به اين صورت است كه ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را كاملاً درك كنند و سپس زير نكات مهم خط بكشند نه آنكه در كتاب بدنبال نكات مهم بگردند تا زير آن را خط بكشند .

     3 . خواندن اجمالی:هدف از خواندن اجمالی دست یافتن به نکات و مطالب مهم کتاب و کشف ساختمان مواد و مطالب در یک زمان کوتاه و با سرعت زیاد است .و فایده ی آن کار آمدی بیشتر ،از راه تخمین زدن اهمیت مطالب و طرح ریزی یک روش مناسب مطالعه است و همینطور بودجه بندی واقعیتر از زمان ،از طریق کشف حجم و دشواری مطالب  افزایش میزان درک مطالب و نگهداری آنها در حافظه از راه کسب یک نظر اجمالی از کل مطالب پیش از خواندن جزئیات و همینطور افزایش میزان دقت و تمرکز حواس از طریق برانگیختن میزان علاقه است .

       4 . تند خوانی : تند خوانی باعث توجه و تمرکز بیشتر و فهمیدن مطالب و در نتیجه باعث یادگیری بهت می شود . فکر و ذهن ما قادر است هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور دهد ولی اگر سرعت مطالعه پایین باشد ذهن وقت اضافی می آورد و ناچار به این شاخه و آن شاخه  می پرد و در نتیجه حواس پرتی ایجاد می شود اما مطالعه سریع ویا تند خوانی فرصت جولان به ذهن نمی دهد و سبب برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه نمی شود .

 

    روش تند خواندن مستلزم حرکت سریع است . هنگام تمرین کردن روش تند خوانی ، منظور شما باید کسب آشنایی و عادت کردن با حرکات چشم و جریان های فکری باشد که ممکن است در ابتدا برای شما نا آشنا باشند .  در ابتدای تمرینات خود ، در جریان تمرینات خود ،  متوجه خواهید شد که هر چه روش تند خوانی را بیشتر تمرین کنید بیشتر از معانی کلمات و عبارات کلیدی آگاهی کسب می کنید ، و از این اطلاعات پراکنده می توانید تصوری کلی از محتوای مطالب به دست آورید با تمرین بیشتر ،اعتماد  و میزان درک  شما از مطالب ،خصوصاً مطالب آسانتر ، افزایش خواهد یافت .برخلاف تصور برخی افراد که فکر می کنند در تند خوانی نمی توان تمرکز گرفت و فقط واژه ها هستند که سریع از جلوی چشمان عبور می کنند باید گفت ایشان معنی تند خوانی و روش صحیح آن را نمی دانند اگر به مسائلی که گفته شد عمل کنند آن وقت تأ ثیر شگرف تند خوانی را در درک مطالب می فهمند .

      5 . عبارت خوانی : عبارت خوانی یعنی خواندن جملات و عبارات به جای خواندن کلمات و هدف این نوع خواندن افزایش سرعت مطالعه است ، فوایدی نیز دارد که عبارتند از : افزایش درک مطالب از طریق شناسایی اندیشه ها و مفاهیم و رابطه ء بین آنها . و همینطور سرعت مطالعه از طریق کاهش سریع کلمه به کلمه خواندن و افزایش تمرکز حواس و لذت حاصل از مطالعه از طریق هماهنگ کردن سرعت خواندن با سرعت فکر کردن .

        6 . روش مشارکتی ( مباحثه ) : یکی از انواع مطالعه ، مطالعه مشارکتی است  . با هم مطالعه کردن یکی از روشهای شناخته شده و موثر یادگیری در میان دانش آموزان و دانشجویان ( طلاب ) بوده است در روش مطالعه مشارکتی یادگیرندگان به صورت دو نفری (یا بیشتر ) با هم کار می کنند و به نوبت خلاصه مطالبی را که می خوانند برای هم می گویند . ابتدا یکی از دو نفر یاد گیرنده نقش توضیح دهنده را به عهده می گیرد و نفر دوم وظیفه اش گوش دادن است ،در نوبت بعد نفر دوم توضیح میدهد و نفر اول گوش می دهد مراحل روش مطالعه مشارکتی به شرح زیر است :

      الف : به صورت تصادفی ، مثلاً به وسیله بالا انداختن  سکه ، تصمیم بگیرید که ابتدا جه کسی توضیح دهنده و چه کسی گوش دهنده باشد ، بعد شروع به مطالعه بکنید .   

      ب : پس از اینکه مطالعه قسمتی از متن (حدود 500تا 600  کلمه ) را به پایان رسانیدن ، خواندن را متوقف کنید .

      ج : توضیح دهنده خلاصه متنی را که خوانده است با صدای بلند برای دوستش توضیح می دهد و این کار را بدون نگاه کردن به متن انجام می دهد . در این خلاصه باید تمامی نکات و مفاهیم مهم و اساسی گنجانیده شوند .

      د : پس از آنکه توضیح دهنده کار خلاصه کردن را به پایان رسانید گوش دهنده با نگاه کردن به متن اقدامات زیر را انجام می دهد .

نکات مهمی را که در خلاصه ارائه شده  جا افتاده اند بیان می کند و اشکلات و کج فهمی ها را بر طرف می نماید . به کمک ربط دادن مطالب جدید با مطالبی که قبلاً یاد گرفته است .به یاد آوری و درک مطالب کمک می کد ، همچنین در صورت لزوم از شکل و طرح ورسم نیز می تواند سود برد .

       این موارد شیوه های صحیح مطالعه بود البته شیوه های غلط آن بسیار است مانند راه رفتن هنگام مطالعه ، خواندن بدون نوشتن و ... که ما از ذکر آن پرهیز می کنیم .

      زمان مطالعه

      مسئله دیگر در مورد مطالعه زمان است ، که البته خیلی از افراد فکر می کنند زمان خواندن مهم است نه اینکه هم نباشد ولی آنقدر اهمیت ندارد که ما از مطالعه صرف نظر کنیم فقط  به این علت  که الان برای مطالعه زمان خوبی نیست .

       هیچ قانونی برای زمان مطالعه وجود ندارد ،هر وقت که راحت بودید چه صبح زود چه شب تا دیر وقت می توانید مطالعه کنید و درس بخوانید ولی سه زمان در درگیری خیلی مهم است که بهتر است در این زمان ها مطالعه کنید :

      1 . اول صبح : چون تازه از خواب بیدار شده اید و ذهنتان منبع قبلی نداد و مطالب را به راحتی در خود نگه می دارد ،پس در برنامه روزانه خود طوری کنید که حتماً اول صبح ها نیم یا یک ساعت بتوانید درس بخوانید .

     2 . آخر شب : به دلیل این که بعد از درس می خوابید وضع بعدی پس از مطالعه مطالب فرصت پیدا می کنند تا از نیم کره راست که جایگاه حافظه کوتاه مدت است وارد نیم کره چپ که جایگاه حافظه بلند مدت است ، شود ، برای همین یادگیری افزایش پیدا می کند .

      3 . دو ساعت قبل از غروب آفتاب :  به دلیل کاهش اشعه کیهانی و نوعی رابطه خورشید با زمین اختلال حواس در این زمان کم می شود ، پس سعی کنید از این زمان به خوبی جهت مطالعه ثمر بخش استفاده کنید . البته این سه زمان برای درس خواندن مناسب هستند ولی نباید زمان های دیگر را از دست دهید .

       بنابراین روز خود را بلند کنید . منظور از بلند کردن روز به معنای کاستن از ساعات خواب و روی آوردن به مطالعه نیست . شما نباید در جریان مطالعه احساس فشار و تنگنا کنید . بهترین معنای بلند کردن روز ،ریختن برنامه ای منظم در ساعات طولانی روز است که اغلب به هدر می رود بدون آنکه مشغول کار مثبتی باشید .

        مکان مطالعه     

       از دیگر مسائل جانبی مطالعه مکان مطالعه است .

       سعی کنید همیشه یک مکان خاص را برای مطالعه در نظر بگیرید ترجیحاً پشت میز باشد بهتر است چرا که اینگونه بهتر تمرکز می گیرید و دوم اینکه خانه بهترین مکان برای مطالعه است حال اگر به هر دلیلی نتوانستید در خانه مطالعه کنید کتابخانه ها مکانها ی مناسبی هستند البته بستگی به روش مطالعه دارد مثلاً مطالعه مشارکتی  را نمی توان در کتابخانه انجام داد محل تحصیل می تواند مکا ن خوبی باشد .

       پژوهش

       بعد از ذکر این موارد باید این مسئله را باز گو کنیم که وقتی مطالعه ای کامل بود زمانی می تواند مثمر ثمر باشد که در ذهن نهادینه و ملکه شده باشد می توان آن را در حیطه پژوهش وارد نمود  در مورد  آن مطالبی نوشت . نوشتن تحقیق یا پژوهش کاری بسیار سهل است که البته باید آن نیز در جای خود بحث و بررسی شود اما باید ما این مهم را بدانیم که مطالعه خوب مطالعه است که مارا به سمت نوشتن سوق دهد و این مسئله بیش از هر چیز و هر زمان الان در حوزه علمیه لازم و ضروری است همانطور که می دانید : پژوهش یا تحقیق یک روند فعالانه ، هوشیارانه و سامانمند برای کشف ،تعبیر و باز نگری پدیده ها ،رخداد ها ، رفتارها و فرضیه ها است . پژوهش همچنین برای استفاده از پدیده های موجود برای دست یافتن به راهکارهای عملی و فناوری ها به کار می رود . و همینطور پاسخ دادن به سوالاتی که برای مخاطب پیش آمده است . اکنون زمانی است که افراد جامعه بخصوص قشر جوان بیش از هر زمان دیگر نیاز به پاسخگویی سوالات و شبهات ذهنی شان دارند که پژوهش یکی از بهترین راهکارهای پاسخگویی است لذا طلاب به عنوان یک دانش پژوه دینی وظیفه دارند تا این امر را انجام دهند .  

            پژوهش دینی به تحولات ، دین و ذهن انسان توجه دارد که با در نظرگرفتن این سه مورد موفق خواهد شد. پویای علم در گرو پژوهش است و بستری که علم در آن توسعه پیدا می کند حوزه ودانشگاه است واگر در دانشگاه وحوزه پژوهش نباشد ، علم رو به زوال می رود یا حد اقل دچار رکود می شود . همانطور که مستحضرید سالهای گذشته علما از طریق تحقیق و پژوهش به مراحل بالا ی علم رسیدند و آن را برای ما به یادگار گذاشته اند .البته باید این مورد در نظر گرفته شود که باید تحقیقات نیاز محور باشد یعنی با توجه به نیاز جامعه نوشته شود وگرنه به بایگانی تاریخ سپرده می شود . البته منظور این نیست که تحقیقات فقط برای امروز یا امسال افراد نوشته شود بلکه منظور این است که با یک ترفند وتأمل و تفکر هوشمندانه بتوان مشکلات ومسائل سالهای آینده را نیز بررسی و در مورد آن مطلب نوشت و مهمتر اینکه باید فکر کرد وبا استناد به کتب معتبر نوشت نه اینکه از روی بی حوصلگی فقط به جمع آوری مطلب و منگنه کردن آن به هم پرداخت . اگر اینگونه بنویسیم می توان سلامت نسل آینده را نیز تضمین کرد وگرنه معلوم نیست این نسل هم جوابشان را بگیرند .

        بنابراین همانطور که نسل ما در حال حاضر به پله های علم دیروز پا گذاشته و راه میرود و در هر جایی که به مشکل بر می خورد ابتدا به پشت سر نگاه می کند بعد به توانایی خودش  ، با این تفسیر نسل آینده نیز چشمشان به دست ما است و این تحقیق و پؤوهش است که می تواند به عنوان یک عنصر نجات دهنده برای انسان و عامل بلوغ و دست یابی به زندگی آرمانیش باشد .

         امروزه همه کشور های جهان به این هم دست یافته اند که انجام کاری بدون پژوهش امکان پذیر نمی باشد لذا برای انجام هر امر  یک عده متخصص برسر یک موضوع چندین وقت تحقیق و پژوهش انجام می دهد بعد آنها به انجام آن امر می پردازند که اغب موفق می شوند . وبیشتر توانشان را برای تربیت محقق  پژوهشگر و ارج نهادن به زحمات آنها در دستورات کارشان قرار می دهند .

       در امر پژوهش همانطور که قبلاًهم گفته شد موضوع بسیار اهمیت دارد وباید کاربردی باشد . البته محقق می تواند یک موضوع را انتخاب و کار را شروع کند ولی باید گفت : کار به این سادگی نیست ، باید نکته یا مسئله تحقیقی را تعریف کرد ،که بدون اغراق یکی از سخت ترین مراحل تحقیق علمی است .به مصداق :

      خشت اول چون نهد معمار کج                                      تا ثریا می رود دیوار کج

         شخص محقق اگر نتواند مسئله مورد نظر را به طور جامع و روشن تعریف کند ، گرفتن نتیجه مطلوب هرگز برایش میسر نخواهد بود .  عده ای تصور می کنند که برای شروع یک تحقیق علمی ، کافی است که مسئله ای درست داشته باشند که اطلاعات زیادی در آن مورد در اختیارشان باشد . حال آنکه لازمه یک تحقیق علمی تنها داشتن اطلاعات و منابع تحقیق نیست ، بلکه قبل از شروع به تحقیق  ، هر محققی باید حد اکثر سعی خویش را بنماید تا مسئله مورد نظر را از کلیه جهات ممکنه ، تعریف و تحدید نماید ، تا در عمل با  اشکلات عدیده ای از قبیل مبهم بودن موضوع ، وسعت میدان مطلب تحقیقی ، عدم امکان تحقیق مسئله . . . و غیره مواجه نباشد .

         انواع پژوهش    

        البته مهمتر از آن دسته بندی پژوهش است باید دانست این موضوع تحت چه نوع از پژوهش قرار می گیرد  پژوهشها بر اساس اهداف خود به انواع مختلف تقسیم می شوند که به طور خلاصه به آن می پردازیم :

        1 و 2 . پژوهش پایه ( بنیادی ) و پژوهش کاربردی

           پژوهش پايه اي مي تواند زمينه ي « پژوهش كاربردي » را فراهم آورد، اما در وهله ي اول متوجه كاربرد آن در زندگي انسان ها نيست.

          در حالي كه پژوهش هاي كاربردي داراي جنبه ي عملي و مستقيما متوجه حل مشكلات جامعه و بشريت مي باشند. در ضرورت انجام اين دو دسته از مطالعات شكي نيست. به عنوان مثال تصميم گيرندگان سياسي هر كشور به جهت كسب توانايي در اداره ي عملي جامعه، نيازمند پژوهش هاي كاربردي مي باشند و اين دسته از پژوهش ها خود متكي بر پژوهش هاي پايه اي هستند.

        3 . پژوهش های اکتشافی

         مطالعه­ي اكتشافي، مطالعه اي مقدماتي است. كه بنا بر نوع تحقيق عمدتا از طريق مطالعات كتابخانه اي، مشاهده، و يا مصاحبه شكل مي گيرد. علت انجام مطالعات اكتشافي عبارتند از:

         الف : غنی کردن پرسش پژوهش خود

         ب : مطالعه و پرس و جو از اهل فن به جهت شناخت منابع و فنون اصلی پژوهش

         4 . پژوهش توصیفی

         مطالعات توصيفي در حوزه اي بسيار وسيع، از زمره­ي شايع ترين پژوهش هاي رايج در تحقيقات دانشگاهي كشورمان مي باشند كه اگر به دقت و درستي صورت پذيرد، واجد ارزش مطالعاتي بسياري خواهند بود. اين دسته از پژوهش ها داراي صورتي « گزارشي » بدون تاكيد بر علت يابي مساله مي باشند. مانند: گزارش يك واقعه و يا يك انديشه كه در آن تنها به آنچه موجود است و نه چرايي امر موجود توجه مي شود .

        5 . پژوهش مقایسه ای

          اغلب پژوهش هاي مقايسه اي از زمره ي پژوهش هاي توصيفي به شمار مي روند. در جريان انجام عمل مقايسه درصدد مشخص ساختن شباهت ها و فرق ها و درجات آنها مي باشيم .

       6 . پژوهش های تاریخی

           علم تاريخ واجد دو جنبه ي روشي است. كه عبارتند از:  الف ـ نقل ب ـ عقل

تاريخ تنها گردآوري روايات يا مقايسه ي آنها و شناخت حوادث گذشته نيست. بلكه در درجه­ي اول به تفسير اين وقايع باز مي گردد. فايده ي اصلي تاريخ كسب تجربه و عبرت از گذشته براي حل مشكلات امروز است .

      7 . پژوهش های تحلیلی

       این دسته از پژوهش ها به دنبال چرائی مسئله بود ه و مشتمل بر مجموعه روابط علی و معلولی در توضیح یک وضعیت یا یک مسئله می باشند .

        این انواع پژوهش بود که برای آشنایی شما به انواع آن مختصراً بیان شد اما باید گفت پژوهشی که مورد نظر مااست همان پژوهش علمی است البته پژوهش علمی آن هم از نوع دینی مخصوصاً پاسخگویی به شبهات باید بیشتر مورد توجه محقق حوزوی قرار بگیرد که همه این موارد بستگی به موضوع و نیاز جامعه و ذوق محقق دارد .

        یکی دیگر از موارد مهم در پژوهش مراحل طی آن است که به تفصیل در کتب مربوطه بیان شده که مورد بحث ما نمی باشد لذا افراد را به آن کتب ارجاع می دهیم . 

      

                                                  

 

 

 

 

 

 

     نتیجه

      با توجه به ارزش علم و عالم در دین مبین اسلام به اهمیت مطالعه پی می بریم اهمیت این مهم برای افرادی که به فراگیری علوم دینی می پر دازند بیشتر است لذا ست با توجه به اشکالاتی که برشیوه مطالعه این افراد گرفته شد. از روشهای صحیح مطالعه استفاده کنند تا در این سال همت مضاعف و کار مضاعف ، هم کیفیت و کمیت مطالعه خود را بالا ببرند و همچنین روشن شد که فقط از این طریق است که می توان وارد حیطه پژوهش شد و وارد شدن به این عرصه لازم و ضروری است چرا که هنوز خیلی از سوالات جوانان و نوجوانان و نسل آینده بدون پاسخ مانده است لذا طلاب فقط از طریق اصلاح شیوه ی مطالعه می توانند این امر مهم را به انجام برسانند .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

1 . قرآن مجید

2 .  اکبری ، ابوالقاسم ، روشهای مطالعه تحقیق یادگیری امتحان ، نشر رشد و توسعه ، تهران ، چاپ دوم 1384

3 . ای اور ، فرد ، روشهای نوین مطالعه ، منصور حکیم جوادی ، انتشارات کیانوش ، چاپ اول ،1377

4 . حیدری نراقی ، علی محمد ، رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام ) ،چاپ دوم ، تهران ،1381

5 . سیف ، علی اکبر ، روشهای یادگیری و مطالعه ، نشر دوران ، چاپ هفتم ، 1386

6 . عمید ، حسن ، فرهنگ عمید ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ سوم ،تهران ، 1369

7 . قرشی ، علی اکبر ، قاموس قرآن ، انتشارات الاسلامیه ، چاپ دهم ، تهران ، 1384

8 . نبوی ، بهروز ، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی ، ناشر کتابخانه فروردین ، چاپ هفدهم ، 1375

9 .kamyarsedagat.blogfa.com                                                                                       

10.wwwkoodakan.org                                                                                                   

11.www.mirzanejead.8m.com                                                                                      

12.www.pezeshk.us                                                                                                     

13.www.resekhoon.net                                                                                                 

14.www.tebyan.net                                                                                           

 

15.www. whkhpedia. Org                                                                                              

 

- عمید ، حسن ، فرهنگ لغت ، ص 1131

- قرشی ،علی اکبر ، قاموس القران  ، ج4 ، ص229

- مشهدی ،رحمت الله ، مقاله شیوه های مطالعه ثمر بخش ،www.resekhoon.net

- اکبری ، ابوالقاسم ، روشهای مطالعه ، تحقیق ، یادگیری ،امتحان ، ص8

- حیدری نراقی ؛علی محمد ، شرح رساله حقوق امام سجاد 0(علیه السلام ) ، ص227

-زرهانی ، حسین ، مقاله « کار و همت مضاعف چه چیزی نیست ؟» ،www. Tebyan.net

- کامرانی ، زهرا ، مقاله «نکاتی چند در مورد روشهای صحیح مطالعه » ، www.koodakan.org

- همان

- اکبری ، ابوالقاسم ، روشهای مطالعه ، تحقیق ، یادگیری ،امتحان ، ص11

- مقاله « نحوه مطالعه صحیح فراگیر و اصولی »www.mirzanejad.8m.com

- مقاله « تمرکز حواس هنگام مطالعه و تقویت آن » www.pezeshk.us

- کامرانی ، زهرا ، مقاله « نکاتی چند در مورد روشهای صحیح مطالعه » ، www.koodakan.org

- سیف ، علی اکبر ، روشهای یادگیری ومطالعه ، ص115

- مقاله « تمرکز حواس هنگام مطالعه و تقویت آن » www.pezeshk.us

- سیف ، علی اکبر ، روشهای یادگیری ومطالعه ، ص 126

 -همان ، ص145

- همان ، ص 89

- مشهدی ،رحمت الله ، مقاله شیوه های مطالعه ثمر بخش ،www.resekhoon.net

- اور ، فرد ، روشهای نوین مطالعه ، ص 23

-www.wikipedia.org

- نبوی ، بهروز ، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی ، ص 30

- www.kamyarsedagat.blogfa.com

تدوین : طیبه نوحی از حوزه علمیه  حضرت معصومه (س))/تابستان 1389