رِیاضُ السّالِکین فی شَرْحِ صَحیفَةِ سید السّاجدین(ع) از شرح‌های مشهور صحیفه السجادیه، تألیف سید علی خان حسینی مدنی شیرازی (متوفای ۱۱۲۰ق) که به زبان عربی است. این شرح شامل ۵۴ بخش یا «روضه» است که در هر روضه یکی از دعاها شرح شده است. ریاض السالکین، شامل مباحث مختلفی از قبیل مباحث ادبی، قرآنی، فقهی، کلامی و تاریخی است.

درباره مؤلف

سیدصدرالدین علی حسینی دشتکی شیرازی، معروف به سید علی خان مدنی، سید علیخان کبیر، یا سید علی شارح صحیفه (متوفای ۱۱۱۸ یا ۱۱۲۰ ق) در مدینه متولد شد و نسبش با ۲۶ واسطه به زید بن علی می‌رسد . سید علی خان به شهرهای مختلفی سفر کرد، تحصیلات خود را گذراند و منصب‌های متعددی را عهده‌دار شد. مشهورترین اثر سیدعلیخان مدنی کتاب ریاض السالکین در شرح صحیفه سجادیه است. مقبره او در شیراز در حرم شاه چراغ قرار دارد.

نام کتاب و تاریخ تألیف

آقابزرگ تهرانی درباره نام کتاب می‌نویسد:

سید علی خان در اجازه‌نامه‌اش به ابراهیم بن مراد الحسنی حسینی در سال ۱۱۰۹ق، نام اثرش را "ریاضُ الصّالحین فی شَرح صَحیفة سید العابِدین" ذکر کرده است و سپس آن را به «ریاضُ السّالکین» تغییر داده است.

گفتنی است عنوان این اثر در نشر امروزی «ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین» است . سید علی خان مدنی درباره تاریخ تألیف می‌نویسد شرح صحیفه را در سال ۱۰۹۴ق شروع کرده و در سال ۱۱۰۶ق پایان داده است، یعنی ۱۲ سال تألیف آن طول کشیده است. آقا بزرگ نیز در الذریعة همین تاریخ و مدت زمان (دوازده سال) را ذکر کرده، اما به‌جای ۱۱۰۶ «۱۱۱۶ق» را آورده است.

محتوا و ساختار کتاب

مؤلف در مقدمه، ضمن معرفی کتاب صحیفه سجادیه و ارزش و مقام آن، برخی از شرح‌های صحیفه از جمله شرح شیخ بهایی را بررسی کرده و ضمن بیان نقاط قوت و ضعف آنها، غرض خود از تألیف ریاض السالکین را بیان کرده است. وی در نقاط مختلفی از کتاب، از شرح شیخ بهایی یاد کرده است. همین امر منجر شده است ارتباط و تأثیر شرح شیخ بهایی بر ریاض السالکین مورد توجه محققان قرار گیرد.

این شرح شامل ۵۴ روضه است. در هر روضه که شامل چند سطر خطبه است، یکی از دعاهای صحیفه شرح شده است.

روش مؤلف در بسط و شرح مطالب صحیفه بدین گونه است که پس از تقطیع قسمت‌های مختلف هر دعا، مفردات هر قسمت را توضیح می‌دهد و سپس در قالب» تنبیه« و »تبصره«  به برخی نکات، به تناسب می‌پردازد.

تسلط و تبحر مؤلف در علوم و فنون مختلف، در جای‌جای کتاب به چشم می‌خورد. از بحث »مراتب توحید« گرفته تا مباحثی همچون "اشتقاق لفظ ملائکه" و"تحقیق در جواب لو" همگی نشانه تبحر مؤلف در مجموعه علوم اسلامی است.

مشخصات نشر

انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، کتاب ریاض السالکین را در سال ۱۴۲۵ق، در ۷ مجلد، ۵۰۰ نسخه و چاپ چهارم منتشر کرده است.

جلد اول: از آغاز بررسی سند صحیفه تا پایان دعای دوم، شامل ۵۶۷ صفحه.
جلد دوم: از شرح دعای سوم صحیفه تا پایان دعای دوازدهم، شامل ۶۱۲ صفحه.
جلد سوم: از شرح دعای سیزدهم تا پایان دعای بیست و دوم، شامل ۶۰۰ صفحه.
جلد چهارم: از شرح دعای بیست و سوم تا پایان دعای سی و یکم، شامل ۵۳۶ صفحه.
جلد پنجم: از شرح دعای سی و دوم تا پایان دعای چهل و سوم، شامل ۶۰۰ صفحه.
جلد ششم: از شرح دعای چهل و چهارم تا بخشی از دعای چهل و هفتم، شامل ۴۷۸ صفحه.
جلد هفتم: از ادامه شرح دعای چهل و هفتم تا پایان صحیفه سجادیه، شامل ۵۰۸ صفحه.

تلخیص و چاپ‌های ریاض

تلخیص الریاض أو تُحفَةُ الطالِبین: المُقتَطَف مِن ریاض السالکین فی شرح صحیفه، ابوالفضل حسینی، مطبعه حیدری، ۱۳۸۱ق / ۱۳۳۸ش.
چاپ انتشارات رسالت، ۱۲۷۱ق، اصفهان.
چاپ سید محمد بن سید جعفر لاریجانی با کتابت زین العابدین خوانساری و تصحیح و مقابله محمدعلی و محمدحسن آقا میرزا کوچک ساوجی، ۱۳۳۴ق، تهران؛
تصحیح محسن حسینی امینی، نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، ۱۴۱۱ق، قم.