حوزه علمیه در چهل سالگی انقلاب اسلامی، بایسته ها و کارکردها

Submitted by alizadeh on

حوزه علمیه در چهل سالگی انقلاب اسلامی، بایسته ها و کارکردها

(با نگاهی تطبیقی نسبت به منویات مقام معظم رهبری در این باره)

                                                                                علی نبی اللهی[1]
چکیده

تاکنون خدمات زیادی از سوی انقلاب اسلامی ارائه شده که حوزیان نقش مهمی در این خدمات داشته‌اند، مطالبات رهبری معظم از حوزه‌های علمیه نیز جایگاه مهمی دارد. این نگاشته با روش تحلیل محتوا، دیدگاههای ایشان را استخراج و کارکردهای حوزه را ذکر نمود، پیاده‌سازی دین، نیازسنجی برای آینده، تربیت نیروی متخصص و متعهد، تلاش برای انقلابی شدن و انقلابی ماندن مردم، جزو مبانی و موارد: تبلیغ و روزآمدسازی آموزه‌های دین، ارتقای جایگاه علمی حوزویان با بهره‌گیری از علوم روز و مراکز تخصصی حوزه، تهذیب نفس، پاسخ به شبهات و فعالیتهای جهادی؛ از جمله کارکردهای حوزه علمیه بشمار می‌رود.

واژگان کلیدی: حوزه علمیه، انقلاب اسلامی، کارکردها، خدمات، رهبری معظم.

 

مقدمه

حوزویان همیشه محور توسعه، تربیت، اصلاحات و انقلابها بوده اند، زیرا تاریخ و تمدن بشر، با دین و انبیای الهی رابطه ای مبنایی دارد همچنانکه حوزه همواره به عنوان نهادی تاثیرگذار در بین عامه مردم و زمامداران مورد توجه بوده اند چرا که خدمات تاریخی حوزه‌های علمیه بدیل ندارد چون در گذشته دستگاه رقیبی که کارکرد آنها با حوزه‌ها در این زمینه‌ها سنجیده شود وجود نداشته و انواع علوم مانند منطق و فلسفه تا ادبیات عربی و فارسی، طب، طبیعیات، ریاضی، فیزیک، شیمی، حتی هنر و معماری در جهان اسلام توسط آن تولید و آموزش داده شده است.

تاریخ گویاست که شیعه پس از امام حسن (ع)، حکومت شیعی درخوری نداشته و شاید یکی از دلایلی که مباحث حکومتی در میان بزرگان قدمای شیعه کمرنگ مطرح شده همین مسئله باشد اما امروزه ـ به برکت وجود جمهوری اسلامی نیاز به تبیین دین و روزآمد کردن آموزه های اسلام در مواجهه با نیازهای نو و استفاده از ابزار کارآمد، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

حوزه های علمیه شیعه هیچگاه به اندازه امروز، در سیاستهای جهانی و بین المللی تاثیر گذار نبوده اند از همین روست که می‌توان گفت سرنوشت روحانیت و نظام اسلامی به یکدیگر گره خورده و از یکدیگر منفک نبوده و تاثیر و تاثر آندو از یکدیگر امری بدیهی است، از اینرو درک اسلام ناب و متکی بر کتاب و سنت، با ابزار خرد و اندیشه‌ی اسلامی، از وظایف مهم روحانیون به شمار می‌رود.

اما در این میان نکته مهم بررسی دیدگاههای رهبر معظم نسبت به حوزه­های علمیه و روحانیت است که بسیاری از آنها جنبه راهبردی داشته و برای ایجاد تحول در حوزه و رشد علمی، پژوهشی و معنوی روحانیت بسیار سودمند، و ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

جمهوری اسلامی در بهمن سال 97 چهلمین سالگرد تولد خود را شاهد است و چه نیکوست دست آوردهای حوزه های علمیه بازگو شود تا هم از این رهگذر اطلاع رسانی صورت گرفته و ظرفیتها نیز معرفی شود تا افراد، نهادها و سازمانهایی که به این ظرفیتها علاقمند یا نیازمندند با آنها آشنا شده و توشه خود را از این آبشخور در راستای پیشبرد اهداف اسلام و منافع نظام اسلامی بر گیرند و هم اینکه اگر در زمینه هایی خلا وجود دارد، تبیین گشته نسبت به رفع آن اقدامات لازم انجام پذیرد.

اهمیت و ضرورت

خدمات حوزه، نقش موثری در استدامه انقلاب اسلامی و بر آورده شدن نیازهای توده مردم در زمینه‌های دینی مانند پاسخ به شبهات و مواردی از این دست خواهد داشت، همچنین از آنجا که تلاش‍‌های حوزویان کمتر اطلاع رسانی می‌شود لازم است این امر صورت پذیرد تا همگان از این خدمات آگاه شوند و حوزه را نهادی منفعل و بی تحرک نپندارند، همچنانکه آیت الله مکارم پیشنهاد نامگذاری روز یا هفته ای به نام حوزه را دادند تا از این راه خدمات حوزه به جامعه معرفی شود تا بدکاران و بد اندیشانی که به فکر تخریب حوزه هستند، واقعیت ها را بدانند؛ ایشان تاکید کردند که بیان خدمات حوزه ریاکاری نیست. (www.basijtollab.ir/story/7637)

چارچوب نظری بحث

در این قسمت ویژگیهای بایسته های حوزه علمیه و خروجی کارکردهای آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد چراکه حوزه علمیه برای رسیدن به جایگاه و نقش مطلوب خود، نیز دست یافتن به اهداف و تحقق رسالتهای خود، بایستی از اموری ایجابی برخوردار و از اموری سلبی دوری نماید، در غیر اینصورت حوزه به رسالت خود عمل نکرده و به اهداف مورد نظر نیز دست نخواهد یافت، از سوی دیگر مقام معظم رهبری خود به عنوان یکی از افراد پروش یافته در حوزه و نیز از جهت داشتن تجربه نزدیک به سه دهه سکانداری کشتی انقلاب اسلامی، در شرایطی که بیشترین توطئه علیه آن انجام گرفته، منحصر به فرد محسوب می‌شود، از اینرو توجه به منویات ایشان در زمینه هایی که به حوزه علمیه و ترابط آن با نظام مربوط است برای دستیابی حوزه به اهداف خود، بسیار مفید و راهگشا خواهد بود، البته موارد یادشده بسیار زیاد است اما در عین حال تلاش می‌شود تا مهمترین مواردی که ایشان در این باره بدان اشاره کرده اند مورد بررسی قرار گیرد:

تبلیغ دین و پیاده سازی احکام در جامعه

بایستگی امر تبلیغ دین و تبدیل جامعه، به جامعه ای دینی که از آیه نفر «وَمَا کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِینفِرُوا کافَّةً ۚ فَلَوْلَا نَفَرَ مِن کلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَائِفَةٌ لِّیتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِینذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیهِمْ لَعَلَّهُمْ یحْذَرُونَ» (توبه: 122) فهمیده می‌شود امری ضروری است (فیض نسب، 1384، ص243) چرا که یکی از اهداف مهم اسلام، تربیت انسانها در جهت رسیدن به حیات طیبه است (نحل: 97) کاری که نبی مکرم اسلام (ص) با تزکیه و تعلیم (آل عمران: 164) و برداشتن موانع پیش روی انسانها، (اعراف: 157) انجام دادند که این فرآیند، همان اجرای دستورات دین است، (طبرسی، 1372، ج‏7: 23) بدیهی است امروز نیز، تبیین دین در سایه تحصیل علوم حوزوی و غور در منابع اصلی دین حاصل خواهد شد، افزون بر آنکه این فرآیند، نیازمند روشهای کارآمدی است که در صورت فقدان آنها، امر تربیت، اثربخشی خود را از دست خواهد داد همچنانکه قرآن کریم بر مسئله تلاوت آیات خود و نیز تعلیم کتاب آسمانی، حکمت (= که همان علل، دانشها، اسرار و نتایج احکام است) (شیبانی، 1413، ج1: 213) و تزکیه، تاکید دارد، (بقره: 129) بر این اساس تربیت مبلغ برای داخل و خارج کشور امری ضروری است. (آغاز درس خارج فقه، 14/6/74)

از سوی دیگر بسیاری از احکام اسلام در پرتوی حکومت اسلامی ایجاد خواهد شد، از اینرو ایجاد حکومت اسلامی امری ضروری است (جمعی از نویسندگان، 1382، ج5: 68) از همین روست که چهل سال قبل حضرت امام (ره) به انجام این مهم اقدام کردند، [2] (رک: خمینی، 1378، ج۲: ۴۶۱) اما در ادامه، این حکومت نیازمند تبیین، تئوریزه کردن، صدور احکام لازم الاجراء و ارائه راهکار برای برون رفت از مشکلات نوپدید است که این مهم نیز در سایه فقه پویای اهل بیت (ع) که باز هم از طریق بروندادهای علمی و چهره های شاخصی که در این زمینه صاحبنظرند میسور خواهد شد که بخشی از ایشان همان مراجع معظم تقلید و بخش بزرگ دیگری نیز همان فضلای حوزه اند. (برای توضیح بیشتر در این باره رک: کلینی، 1407، ج8: 118)

 شناخت نیازهای آینده در زمینه متخصصان

منظور، شناخت عرصه های مرتبط با حوزه است که احیانا جمهوری اسلامی در آینده در آنها خلا خواهد داشت، مانند قاضی، مجتهد عادل و... که این مهم بر عهده حوزه علمیه است (دیدار با نمایندگان فضلا و طلاب حوزه علمیه قم، 7/9/68) چراکه نظام اسلامی، از دو جهت نیازمند روحانیت است، از یک سو، در تبیین مکتب و ارایه مقررات دینی، حوزه را مرجع نهایی خود می‌داند و از سوی دیگر، در بخشی از اداره ی نظام، متکی به روحانیت است. (خامنه ای، 1375، ج1: 303)

تربیت نیروی متخصص و متعهد

از آنجا که حکومت اسلامی نیازمند کارگزارانی توانمند و با تقواست می‌توان گفت تربیت نیرویی که از قدرت مدیریت، تقوی و تعهد لازم برخوردار بوده و تنها رضای خدا را مدنظر داشته باشد از جمله رسالتهای حوزه به شمار می‌رود. این نکته نیز حائز اهمیت است که محافظت از خود حوزه و جلوگیری از ورود آسیبها به این نهاد و افراد آن، مانند دنیا طلبی، مدرک گرایی، فاصله گرفتن از عمل برای رضای خدا و مواردی ازاین دست نیز بر عهده خود حوزه است. (دیدار طلاب نخبه‌ حوزه علمیه قم، 2/8/89)

مراقبت از سرمایه های اجتماعی

یکی بایسته های نظام اسلامی، اهمیت دادن به دیدگاه مردم و حفظ پشتوانه مردمی‌است (مکارم، 1386، ج10: 120) که صیانت از آن، به دست مسؤولان، علما، معلمان جامعه، گویندگان معارف و روحانیون عالی مقام است و راهکار آن نیز تعمیق تفکر دینی در بین مردم، (در دیدار اساتید و طلاب حوزه علمیه مشهد، 10/6/67) حضور دائمی و به حاشیه نرفتن حوزه (دیدار با علما و مدرسان حوزه علمیه قم، مدرسه فیضیه، 30/11/70) و از بین بردن زمینه های شقاق و اختلاف است که این مهم بایستی با صبر، حوصله، حکمت، موعظه حسنه و با مجادله احسن (نحل: 125) در مقابل جهالت ها، بی توجهی ها و گاهی غرض ورزیها و عمارگونه باشد. (آغاز درس خارج فقه، 14/6/74)

هدایت فکری جامعه

مبنای دیگر، بایستگی رهبری افکار عمومی و جهت دهی بدانها در همه آنات، بویژه در شرایط خاص و بحرانهاست (دشتکی، 1381، ج1 از مقدمه مصحح: 54) ناگفته پیداست کسانی که قرار است این جهت دهی را انجام دهند بایستی خود در زمینه فقه و علوم اسلامی آگاهی کافی را داشته باشد تا با سوق دادن مردم برای مقابله با دشمن از طریق ترغیب و تحریض افکار عمومی علیه برنامه های دشمن و تبیین توطئه های ایشان، در راه پیشبرد اهداف اسلامی گام بردارند. (دیدار طلاب، مدیران و مدرسان حوزه‌های علمیه استان تهران، 25/2/95)

انقلابی گری و شرکت در فعالیتهای جهادی

 شرکت در مراسمات، کارهای عام المنفعه و فعالیتهای جهادی در شرایط اضطراری مانند حوادث و بلایای طبیعی در همین راستاست، به عبارت دیگر جامعه اسلامی همیشه نیازمند روحیه انقلابی گری است و چنانچه این روحیه در افراد جامعه اسلامی از بین برود شاهد پیامدهای ناگواری چون از بین رفتن استقلال، هجوم دشمن و سیطره او در جامعه اسلامی و در پایان از میان رفتن دین از جامعه خواهیم بود. (دیدار جهادگران بسیج سازندگی، 31/6/89)

 

 

 

 

 

کارکردهای مطلوب

بایسته های حوزه علمیه

 

اما حوزه علمیه امروز دارای الزامات دیگری نیز هست که در صورت رعایت آنها بروندادهای کار حوزه ارتقا خواهد یافت، از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: بایستگی رفع نواقص و تقویت نقاط قوت حوزه، (خامنه ای، 1375، ج2: 28) تغییر، تجدید و بروز رسانی محتوای کتب درسی (دیدار با علما و مدرسان حوزه علمیه قم، 30/11/70) بازنگری در روشهای ارزشیابی توانمندی های حوزویان و مدت آموزش، (خامنه ای، 1375، ج2: 30 -31) درجه بندی و طبقه بندی دروس حوزه (در دیدار با روحانیون و طلاب حوزه علمیه مشهد، 10/6/67) تخصصی شدن رشته های درسی (خامنه ای، 1375، ج2: 35) شناسایی علایق و گرایشهای طلاب و بهره گیری از ایشان در رشته متناسب با علایق و توانمندیها (در دیدار با روحانیون و طلاب حوزه علمیه مشهد. 10/6/67) برخورداری از دانشهای جانبی چون اقتصاد، روان شناسی، جامعه شناسی و... که در فضای استنباط فقیه، موثر بوده و طلبه را در فهم واقعی تر احکام و موضوعات آن، یاری می‌بخشد، (خامنه ای، 1375، ج2: 40) در همین راستا بایستی از آخرین دیدگاهها در زمینه های مختلف علوم انسانی مانند جامعه شناسی و جزآن، آگاه شد و با تمیز آموزه های صحیح از سقیم آن با معیارها و سنجه های دینی، صحیح آن را اخذ نموده و به سقیم آن پاسخ درخور داد. (دیدار با طلاب علوم دینی، مدرسه فیضیه، 1/12/70)

همچنین است مواردی چون: ورود به مسائل سیاسی و دفاع و پشتیبانی از نظام جمهوری اسلامی، (جمع روحانیون استان سمنان، 17/۰۸/85) به این دلیل که حوزه علت محدثه و مبقیه انقلاب اسلامیست (دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، 29/7/89) و توجه به تاثیر و تاثر حوزه و انقلاب اسلامی از یکدیگر (در صورت ارتقاء یا آسیب یکی، دیگری هم ارتقاء یا آسیب خواهد دید) (دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، 29/7/89).

 

 

 

کارکردها و فعالیت ها

حوزه علمیه رسالتهای متعددی دارد که در حد توان خود بدانها عمل کرده و شایسته است به برخی از آنها اشاره شود تا هم حوزه های علمیه بیشتر معرفی شوند و هم خدماتی که از سوی این نهاد ارائه شده بر همگان آشکار گردد. این کارکردها و فعالیتها را می‌توان در چند دسته بندی کلی ذکر کرد که به این شرح است:

یکم: کارکرد فرهنگی اجتماعی (نقش مستقیم در فرهنگ سازی جامعه) و اخلاقی - تربیتی (منبر، محراب، تبلیغ و حضور الگویی روحانیت در جامعه و.... )

دوم: روزآمد سازی آموزه های دینی و کاربردی کردن آنها؛

سوم: کارکرد آموزشی و ارتقای علمی خود؛

چهارم: تهذیب و خودسازی؛

پنجم: جلوگیری از آسیبهای دینی؛

ششم: روزآمد سازی دروس و بازطراحی آنها متناسب با نیازها؛

هفتم: ترسیم چشم انداز و برنامه ریزی برای آینده؛

هشتم: کارکرد خدماتی و جهادی (همیاری با مردم، گره گشایی در امور مردم و... )؛

نهم: حضور در عرصه های علمی و اجرایی.

از رسالتهای حوزه تبیین مفاهیم اسلامی و ایستادگی در برابر تهدیدهای سخت، نیمه سخت و نرم است، ماهیت شناسی تهدیدها نیز معطوف به روش است یعنی اگر تهدید با استفاده از روش قهر آمیز باشد سخت، اگر از روشهای غیر قهر آمیز استفاده شود نرم و چنانچه از روشی غیر از ایندو و با هدف تطمیع، ارعاب و به دست آوردن سلطه امنیتی استفاده نمایند آن را تهدید نیمه سخت نامند. (فصلنامه بسیج: ص7)

در حوزه سخت، تقدیم شهدای جنگ تحمیلی و مدافع حرم که در کارکرهای جهادی تبیین خواهد شد، در نیمه سخت، محافظت از نیروهای خود در برابر تطمیع و ارعاب دشمن و تسلیم او نشدن در این زمینه ها و در زمینه نرم هم ارائه آثار پژوهشی فراوان، نیز پاسخ به سوالات و شبهات گوناگون و روشنگری درباره اهداف و روشهای دشمن در جنگ نرم از جمله فعالیتهای حوزه در این چهل سال به شمار می‌رود، در ادامه، برخی فعالیتهای حوزه در مورد اخیر تبیین می‌گردد:

1. تبلیغ دینی و گفتمان سازی آن (کارکرد فرهنگی اجتماعی و اخلاقی تربیتی)

اعزام مبلّغ در فصول تبلیغی، از شناخته شده ترین برنامه های حوزه علمیه است که در فصول (مناسبتهای) مختلف تبلیغی مانند: طرح هجرت تابستان، ماه مبارک رمضان، دهه اول محرم، دهه آخر ماه صفر، هفته وحدت، سالگرد ارتحال حضرت امام (ره)، هفته مهدویت، ایام اعتکاف ماه رجب، ایام فاطمیّه، عید مبعث حضرت رسول (ص)، دهه فجر، هفته معلّم، کاروان راهیان نور (اعزام به مناطق جنگی در ایام عید نوروز)، هفته ولایت و شبهای جمعه است، افزون بر مناسبتهای یادشده، مبلّغان در طول سال هم به عناوین مختلف دیگری نیز به مناطق مختلف اعزام می‌شوند.

مهمترین نهاد اعزام کننده در این زمینه هم دفتر تبلیغات اسلامی است که به عنوان نمونه و به طور خلاصه فعالیتهای این نهاد در سال 86، شامل این موارد است: ساماندهی 3000 روحانی فعال در عرصه فضای مجازی، تشکیل 120 گروه تبلیغی و ارتقاء آن به 400 گروه، شناسایی 250 نخبه تبلیغی، ساخت مستند 42 قسمتی سفرهای نور به منظور معرفی عملکرد روحانیون تبلیغ جهادی، برگزاری دوره‌های یکساله شناخت فرق و ادیان و مذاهب برای مبلغان و... تنها گوشه‌ای از عملکرد پرحجم معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم است.( www.hawzah.net/fa/News/View/97959)

در سال 1385 نیز در مجموع 27380 نفر مبلّغ را در مناسبتهای مختلف اعزام نموده که این رقم در مقایسه با سال 84 بیش از5500 نفر افزایش را نشان میدهد. این آمار در مقایسه با سال 1383 نیز بیانگر تفاوتی 7000 نفری است. سیر صعودی آمار اعزام مبلّغ، در مجموع نشاندهنده موفقیت برنامه های اجرا شده در جذب و پشتیبانی از فرآیند اعزام است.

در شش ماهه اول سال 1386 نیز تعداد 10863 نفر از دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم به نقاط مختلف کشور اعزام شده اند که 8106 نفر از طریق دفتر قم، 1382 نفر از سوی دفتر اصفهان و 1375 نفر از سوی دفتر خراسان اعزام شده اند.

در زمینه کودک و نوجوان نیز در سال 1383 تعداد 1412 نفر مبلغ برای فعالیت در عرصه جوان و نوجوان و کودک اعزام شدند. در سال 1384 با توجه به تقویت رویکرد تخصصی با برگزاری دوره های آموزشی و با شناسایی مبلّغان فعال در عرصه جوان و نوجوان تعداد مبلّغان اعزامی حدود 84% افزایش یافت و به 2600 نفر رسید.

در طرح هجرت تابستان نیز مبلغان، موفق به جذب تعداد زیادی از جوانان، نوجوانان و کودکان شده اند. مثلا در سال 1383 مبلّغان تعداد 142612 نفر از دانش آموزان را جذب فعالیتهای خود نموده اند که این تعداد در سال 1384 به 247000 نفر، در سال 1385 به 233310 نفر و در سال 1386 به 242660 نفر رسیده است. به عبارتی میزان جذب دانش آموزان در سال1386 نسبت به سال 1383 بیش از 70% افزایش یافته است.

مبلغان، در عرصه جوانان نیز، موفق به جذب تعداد زیادی از ایشان شده اند مثلا در سال 1383 مبلّغان تعداد 24226 نفر از جوانان را جذب فعالیتهای خود نموده اند که این تعداد در سال 1384 به 81510 نفر، در سال 1385 به 82992 نفر و در سال 1386 به 81776 نفر رسیده است، به عبارت دیگر میزان جذب جوانان در سال1386 نسبت به سال 1383 بیش از 237% افزایش یافته است.

همچنین در بخش تبلیغ مجازی نیز فعالیتهایی انجام گرفته که به این شرح است:

- شناسایی و استخراج مهارتهای رایانهای و اینترنتی مبلّغان؛

- برنامه ریزی نشستهای کاربردی مبنی بر گسترش مهارتهای مبلّغان؛

- برنامه ریزی برای بهره گیری از تواناییهای مبلّغان شامل:

1. تبلیغ چهره به چهره در محیط اینترنت؛

2. پاسخگویی به پرسشها و مشاوره و تعامل مبلّغان با یکدیگر و مخاطبان در محیط الکترونیک؛

3. پشتیبانی از فعالیت های تبلیغی مبلّغان در قالب ایجاد وبلاگ و سایتهای اینترنتی و حضور و اتاقهای گفتگو و انجمنها؛

4. برنامه ریزی جهت شناسایی و ارزیابی وبلاگها و سایتهای مبلّغان و زمینه سازی ایجاد مجمع مبلّغان مجازی؛

افزون بر موارد یادشده، معاونت فرهنگی و تبلیغی، چند نوع نشریه تهیه و منتشر می‌کند که این نشریات برای سه مقطع سنی تهیه و تنظیم میشوند، ماهنامه های سنجاقک برای گروه سنی نونهالان (زیر دبستان)، پوپک برای گروه سنی کودکان، سلام بچه ها برای گروه سنی نوجوانان و فصلنامه معارف اسلامی برای گروه سنی جوانان اختصاص دارد. ماهنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، هنری پیام زن ویژه مسائل زنان و خانواده در حوزه دین، از 1370 و تاکنون بیش از 186 شماره از آن منتشر شده است. ماهنامه پاسدار اسلام یکی از معدود نشریاتی است که در سالهای اولیه پیروزی انقلاب اسلامی پا به عرصه مطبوعات گذاشت و با گذشت 26 سال از انتشار این ماهنامه تاکنون بیش از 310 شماره از آن منتشر شده است. (www.hawzah.net/fa/Magazine/View/6435/6824/81954)

از دیگر کارکردهای عبادی حوزه علمیه، امامت جمعه و جماعت است، چراکه در سطح کشور حدود نهصد نماز جمعه (www.tasnimnews.com/fa/news/1395/05/05/1140571) برگزار می‌شود که کانون تجمع دینداران بوده و مسئولیت آن نیز برعهده علما و روحانیون است.

همچنین ۷۴ هزار مسجد در کشور و 2000 مسجد در تهران وجود دارد که تنها بخشی از آنها دارای امام جماعت نیستند و بقیه دارای امام جماعت بوده و فعالیتهای مختلفی غیر از اقامه نماز جماعت را نیز انجام می‌دهند. (www.iscanews.ir/news/828752/74 )

البته چراغ برخی از این مساجد در مناسبت هایی مانند ماه مبارک رمضان و ماه محرم روشن و برنامه هایی در آنها اجرا می‌شود اما در سایر ایام سال نماز جماعتی برپا نمی‌شود. (www.irna.ir/fa/News/82164294)

تعداد کل طلاب کشور نیز بیش از 130 هزار روحانی است که 80 هزار نفر از آنها ساکن قم و بخش قابل توجهی از ایشان در شهرهایی مانند ساری، شیراز و تبریز ادامه تحصیل می‌دهند.

همچنین حدود 10 هزار طلبه خارجی برادر در شهرهای قم، تهران، البرز، گنبد و مشهد و حدود 60 هزار طلبه خواهر داریم که هشت هزار نفر از آنها در قم و بقیه در سراسر کشور بویژه در اصفهان و مشهد متمرکز هستند، افزون بر موارد یادشده سه هزار تا سه هزار و 500 طلبه خواهر خارجی در کشور وجود دارد.

2. روزآمد سازی آموزه های دینی و کاربردی کردن آنها (فعالیتهای پژوهشی)

این فعالیتها صورتهای مختلفی دارد که عمده آن به صورت کتاب است، طبق آمار خبرگزاری مهر، 195392 عنوان کتاب از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون با عناوین دینی منتشر شده که بخش اعظمی از نویسندگان آن از حوزه علمیه بوده‌اند(www.mehrnews.com/news/4462419 - www.tasnimnews.com/fa/news/1397/08/29/1879230) در همین راستا در حوزه علمیه قم مراکز پژوهشی متعددی راه اندازی شده اند که عمده فعالیت ایشان پژوهش در زمینه علوم دینی و با تکیه بر منابع اصلی دین اسلام و با توجه به نیازهای روزآمد و تبیین دیدگاه اسلام در زمینه های مختلف و پاسخ به نیاز های جامعه امروزی است که برخی از آنها به شرح زیر است:

بنیاد بعثت؛

بنیاد فرهنگی پیام اسلام؛

بنیاد بین المللی نهج البلاغه؛

پژوهشکده باقر العلوم (ع)؛

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛

دارالقرآن الکریم آیة الله العظمی گلپایگانی؛

دفتر انتشارات اسلامی؛

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛

دفتر مجامع مقدماتی فرهنگستان علوم اسلامی؛

مجمع جهانی اهلبیت (ع)؛

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛

مرکز تحقیقات زن و خانواده؛

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛[3]

مرکز فرهنگ و معارف قرآن؛

مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب؛

مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی دفتر تبلیغات؛

مرکز معجم فقهی آیة الله العظمی گلپایگانی؛

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)؛

مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث؛

مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)؛

مؤسسه تعلیماتی - تحقیقاتی امام صادق (ع)؛

مؤسسه دارالحدیث؛

مؤسسه در راه حق؛

مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (ع)؛

مرکز تحقیقات طب اسلامی امام صادق (ع)؛

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه؛

مرکز مطالعات و پژوهش‌های فلکی ـ نجومی؛

مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)؛

در نمایشگاه پژوهش امسال حوزه، نزدیک به 180 واحد پژوهشی در حوزه علمیه قم شناسایی شدند که از 80 واحد دعوت و نهایتا 60 واحد اعلام آمادگی کردند. در این نمایشگاه بخش ویژه ای تحت عنوان «دستاوردها و موضوع انقلاب اسلامی» در مسائلی مانند بحث ولایت فقیه، کتاب شناسی انقلاب، درسنامه های انقلاب، مناسبت های روحانیت و انقلاب به نمایش درآمد.

)www.hawzahnews.com/TextVersionDetail/471354(

همچنین چهار هزار عنوان کتاب از تولیدات حوزه علمیه در ارتباط با علوم انسانی اسلامی در ۱۵ رشته و درقالب ۴۰۰۰ اثر برگزیده (www.rasanews.ir/fa/news/589238) و 150 اثر با موضوع انقلاب اسلامی در نمایشگاه مشکات ارائه شد و در حاشیه نمایشگاه نیز نشست های علمی برگزار گردید. (97091909617www.isna.ir/news/)

3. کارکرد آموزشی و ارتقای علمی خود

 (تقویت علمی با هدف حضور در صحنه‏های فلسفی، فقهی و کلامی دنیا و پاسخ به نیازهای نو به نو) (بیانات در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم، 29/7/89)

این مهم در قالب چندین برنامه، عملیاتی شده که به شرح زیر است:

 3.1. فراگیری دروس متداول حوزه

دروس متداول حوزه در سه مقطع مقدمات، سطح و خارج برگزار می‌گردد که دروس خارج جنبه نظریه‌پردازی قوی دارد، یعنی یک نظریه‌پرداز فقه و اصول، درس خارج می‌دهد، به این شکل که نظریه‌های دیگران را مطرح، ارزیابی و نقد می‌کند، سپس یک نظریه را اختیار یا اختراع می‌کند.

3.2. شرکت طلاب در مراکز آموزشی تخصصی حوزه

مدیر حوزه های علمیه تاکید کردند که بار اصلی انقلابی ماندن حوزه به دوش مراکز تخصصی است و باید بخشی از درس های خارج معطوف به گرایش های جدید شود، همچنین شاخصه حوزه انقلابی پاسخگویی به نیازهای دنیای جدید است و بر لزوم نقش آفرینی مراکز تخصصی در تدوین نظام جامع نقشه رشته ای متناسب با ماموریت های حوزه در دنیای امروز پای فشردند، ایشان با بیان اینکه درس های خارج فقه در ساز و کار حوزه جایگاه مهمی دارد، با تاکید بر لزوم توجه مراکز تخصصی به تولید فکر و اندیشه با تکیه بر روش شناسی اجتهادی و نگاه مقارن و تطبیقی، گفتند باید درصدی از درس های خارج معطوف به گرایش های جدید شود.

اما مراکز تخصصی حوزه علمیه به شرح زیر است:

مرکز تخصصی اخلاق و تربيت اسلامی؛

مرکز تخصصی ادبیات‎عرب، تاریخ‎، تبليغ و مطالعات‎زنان؛

مرکز تخصصی امام خمینی (ره)؛

مرکز تخصصی امامت اهل بیت(ع)؛

مرکز تخصصی ائمه اطهار(ع)؛

مرکز تخصصی باقرالعلوم(ع)؛

مرکز تخصصی تبلیغ؛

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآن؛

مرکز تخصصی حضرت مهدی (عج) (مهدویت)؛

مرکز تخصصی حقوق و قضای اسلامی؛

مرکز تخصصی دارالهدی؛

مرکز تخصصی شیعه شناسی؛

مرکز تخصصی طلاب غير ايرانی؛

مرکز تخصصی علوم و حدیث؛

مرکز تخصصی فقه و اصول؛

مرکز تخصصی فلسفه اسلامی؛

مرکز تخصصی فلسفه و کلام اسلامی؛

مرکز تخصصی کلام اسلامی؛

مرکز تخصصی مذاهب اسلامی؛

مرکز تخصصی معارف اهل بیت (ع)؛

مركز تخصصی نهج البلاغه؛

موسسه آموزش عالی حوزوی اسراء؛

موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع)؛

موسسه آموزش عالی حوزوی تربیت مدرس؛

موسسه آموزش عالی حوزوی خاتم النبیین(ص)؛

موسسه بین المللی مطالعات اسلامی؛ (www.mt.ismc.ir)

مرکز تربیت مبلغ بین الملل؛ (www.jamiatalmurtaza.ir)

همچنین رشته های تخصصی در مقطع سطح3 (کارشناسی ارشد) در حوزه علمیه راه اندازی شده است که این رشته ها به این شرحند:

اخلاق و تربیت اسلامی؛

امامت اهل بیت (ع)؛

بررسی کلامی ادیان و فرق با گرایش نقد تصوف؛

بررسی کلامی ادیان و فرق با گرایش نقد مسیحیت؛

بررسی کلامی ادیان و فرق با گرایش نقد وهابیت؛

تاریخ تشیع؛

تاریخ و سیره اهل بیت (ع)؛

تبلیغ؛

تبلیغ، گرایش حج؛

تفسیر و علوم قرآن؛

حقوق با گرایش جزا و جرم شناسی؛

حقوق با گرایش حقوق خصوصی؛

شیعه شناسی؛

علوم حدیث؛

فلسفه اسلامی؛

کلام مقارن؛

مدرسی ادبیات عربی؛

مدرسی علوم عقلی؛

مدرسی فقه و اصول؛

مذاهب اسلامی؛

مشاوره اسلامی؛

مطالعات اسلامی به زبان اسپانیایی؛

مطالعات اسلامی به زبان انگلیسی؛

مطالعات اسلامی به زبان عربی؛

مهدویت؛

نصوص کلامی؛

نهج البلاغه؛ (www.mt.ismc.ir)

افزون بر موارد یادشده، تاکنون یک هزار و ۶۰۰ پایان نامه تخصصی دفاع شده و همین تعداد نیز در حال دفاع است و حدود یک هزار کتاب تخصصی در این مراکز به چاپ رسیده، تدوین حدود 180 متن آموزشی، انتشار 14 مجله تخصصی و ترویجی، تولید 80 نرم افزار، راه اندازی 50 سایت اینترنتی و برگزاری کارگاه ها و نشست های علمی بخش دیگری از دست آورهای مراکز تخصصی است.

(mt.ismc.ir/news/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86+%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/3811590)

یکی از مراکز آموزشی مهم حوزه، جامعه المصطفی العالمیه است که هم‌ اكنون، بيش از 40000 دانش‌آموخته‌‌ی جامعة‌ المصطفی (ص) ‌از ‌کشورهای مختلف دنيا، نام ‌اسلام ‌و فرهنگ‌ اهل‌ بيت (ع) را در مراكز علمي‌ و فرهنگي‌ جهان‌ بلند آوازه ‌نموده‌اند كه‌ توفيقات روزافزون آنان در بسياري‌ از عرصه‌ها و فعاليت‌هاي‌ بين‌ المللي ‌مشهود است، این دانشگاه، در دو رشته آموزشی فعالیت می کند: حوزی؛ که از سطح 1 تا سطح 5 است و دانشگاهی؛ که از کاردانی تا دکتراست که آموزش ها را به دو شیوه بلندمدت و کوتاه مدت است، بلند مدت، شامل دو نظام حوزه ای (سطوح) و آکادمیک (مقاطع) و هر کدام، به دو شیوه حضوری و غیر حضوری (مجازی) است، از مراکز وابسته به جامعه‌المصطفی (ص) می‌توان از موارد ذیل نام برد:

پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی (ص)؛ مجتمع عالی فقه (مدرسه حجتیه) و دانشگاه مجازی که واحد اخیر با هدف گسترش معارف ناب اسلامي در عرصه‌ی بين‌الملل، با بهره‌ گيري هوشمندانه از آخرين فن آوري‌هاي آموزشی، در سال 1382 شمسی در سه رشته علوم قرآن و حدیث به زبان فارسی، انگلیسی، عربی، اردو در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد، تفسیر و علوم قرآن به زبان فارسی و عربی در سطح کارشناسی ارشد، فقه الشریعه به زبان فارسی و عربی در سطح کارشناسی و زبان فارسی در سطح کارشناسی تاسیس شد.

(www./mou.ir/fa)

مرکز دیگر، انجمن های علمی حوزه است که در پی تدوین الگوی پایه‌ی اسلامی ایرانی پیشرفت پایه گذاری گردید که در آن اهم مبانی و آرمان‌های پیشرفت و افق مطلوب کشور در پنج دهه‌ی آینده، ترسیم و تدابیر مؤثر برای دستیابی به آن طراحی شده است، در پی فراخوانی رهبر معظم انقلاب اسلامی از دستگاه‌ها، مراکز علمی، نخبگان و صاحب‌نظران برای بررسی عمیق ابعاد مختلف سند تدوین‌شده و ارائه‌ی نظرات مشورتی جهت تکمیل و ارتقای این سند بالادستی، شورای روسای انجمن‌های علمی حوزه، اعلام آمادگی و لبیک خود را به فراخوان مقام معظم رهبری با انتشار نامه‌ای اعلام کردند، (www.anjomanhawzah.ir/news/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4+%D8%AE%D8%A8%D8%B1/403910 ) تعداد انجمن های علمی حوزه نوزده انجمن است که به شرح زیر است:

انجمن اديان و مذاهب؛
انجمن اصول فقه؛
انجمن اقتصاد اسلامي حوزه علميه؛
انجمن تاريخ‌پژوهان؛
انجمن تعليم و تربيت اسلامي؛
انجمن حديث؛
انجمن روان‌شناسی اسلامی؛
انجمن فقه و حقوق اسلامي؛
انجمن قرآن‌پژوهي؛
انجمن قلم حوزه؛
انجمن كلام اسلامي؛
انجمن مديريت؛
انجمن مطالعات اجتماعي؛
انجمن مطالعات سياسي؛
انجمن معرفت‌شناسي؛
انجمن مهدويت؛
انجمن تبلیغ و ارتباطات دینی؛
انجمن ترجمه و زبان های خارجی؛
انجمن اخلاق اسلامی. (www.anjomanhawzah.ir/page/anjoman)

از جمله کارکردهای این انجمنها برگزاری نشستها و همایش های علمی است. (www.anjomanhawzah.ir)

افزون بر موارد یادشده، راه اندازی حوزه علمیه خواهران و پاسخ به نیازهای جامعه در زمینه خواهران توسط این قشر از جامعه از دیگر فعالیتهای حوزه علمیه به شمار می‌رود، جامعة الزهراء (س) با حدود ربع قرن سابقه، از مهم ترين مراكز تحصيل علوم ديني ويژه بانوان در داخل و خارج از كشور به شمار مي آيد. برنامه هاي آموزشي و پژوهشي اين مركز در دوره ها و مقاطع تحصيلي مختلف، به صورت حضوري و غير حضوري ارائه مي شود (www.jz.ac.ir) و خواهران طلبه دارای چند مدرسه علمیه هستند که به این شرح است:

مدرسه علمیه صالحات (تمام وقت)؛
مدرسه علمیه بینات (تمام وقت)؛
مدرسه علمیه طیبات (ویژه خواهران ساکن قم)؛
مدرسه علمیه فائزات (گرایش تعلیم و تربیت، تفسیر و علوم قرآن و فقه و اصول ) (نیمه وقت)؛
مدرسه علمیه کوثر؛ (تحصیل در این مدرسه علمیه ۴ سال به طول می‌انجامد و طلاب علاوه بر پژوهش، در کارگاه‌های علمی، معرفتی و مهارتی نیز شرکت می‌کنند و در قالب‌های تدریس، پژوهش و تلخیص ارزیابی علمی می‌شوند.)
مدرسه علمیه مشکات. (ویژه طلاب غیر ایرانی به صورت تمام وقت و نیمه وقت)

شمار فارغ‌التحصیلان خواهر حوزه‌های علمیه کشور بالغ بر ۴۵ هزار نفر است که استفاده از ظرفیت آنها در مدیریت فرهنگی و معنوی استان ها و اثرگذاری حداکثری ویژه برنامه‌هایی در دستور کار قرار دارد.

 (4523324www.ghatreh.com/news/nn)

3.3. برگزاری کرسی هاى آزاد اندیشى

در حال حاضر این کرسیها ذیل معاونت پژوهش حوزه و با این محورها تعریف شده و در حال انجام یا پیگیری برای انجام آنهاست:

کرسی آزاد اندیشی ارائه نظر؛

کرسی آزاد اندیشی نقد؛

کرسی آزاد اندیشی مناظره؛

کرسی آزاد اندیشی پاسخ به پرسش؛

کرسی آزاد اندیشی گفتگوی آزاد؛

کرسی آزاد اندیشی میزگرد.

)www.pazhuhesh.ir/index.aspx?siteid=16&fkeyid=&siteid=16&pageid=40327)

4. توجه به اخلاق و تهذیب نفس در حوزه های علمیه (بیانات در جمع روحانیون شیعه و سنی خراسان شمالی، 19/7/91)

هم اکنون معاونت مستقلی در حوزه علمیه قم برای تهذیب در نظر گرفته شده که با محوریت اخلاق در حال فعالیت است (www.tahzib-howzeh.com) مواردی چون: کرسی های درس اخلاق، با حضور اساتید اخلاق حضرات آیات عظام مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی و مصباح یزدی، خرازی، استادی و شب زنده دار (www.mehrnews.com/news/4469173) و حجج اسلام صفایی بوشهری، مجاهدی و اکبری و جز ایشان که برخی از استادان بصورت جداگانه درس اخلاق با محوریت «سبک زندگی اسلامی» برای خانواده ها نیز برگزار می‌کنند. (www.hawzahnews.com/detail/News/439052)

5. راه اندازی مراکز پاسخگویی به سوالات و شبهات (جلوگیری از آسیبهای دینی)

در بُعد جلوگیری از آسیب‌های دینی هم مراکز متعددی برای پاسخ به شبهات راه اندازی شده که برخی از آنها به شرح زیر اند:

مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی؛ (www.pasokhgoo.ir)
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم؛ (www.spasokh.com)

در همین زمینه چندین نرم افزار و نشریه هم تهیه شده مانند فصلنامه علمی تخصصی "پاسخ" و نرم افزار "پاسخ 2.5" در مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه عملیه قم که این نرم افزار حاوی حدود 13500 پرسش و پاسخ منتخب در 14 موضوع و متن 50 گفتمان دینی است، همچنین است نرم افزار "اعتقادات و پاسخ به شبهات" که متن کامل ۲۰۵ جلد کتاب در موضوع اعتقادات و پاسخ به شبهات و کار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور است.

(www.noorsoft.org/fa/software/View/6341/0/?Mode=Result&SearchText=)

6. روزآمد سازی دروس و بازطراحی آنها متناسب با نیازها (تحول همه جانبه در حوزه‌ها در دروس و نوع مدیریت)

در طرح تحول نظام آموزشی حوزه های علمیه، ۶۵ عنوان از متون دروس حوزه های علمیه به صورت تولیدی و اصلاحی به عرصه نشر رسیده و که این طرح پارسال در ۲۲۴ مدرسه علمیه اجرا شد و در سال تحصیلی جدید این طرح در ۳۰۰ مدرسه علمیه در سراسر کشور اجرا خواهد شد، استاندارد سازی از حیث بیان اهداف دروس، قرآن محوری، روایت محوری و پژوهش محوری در متون از دیگر ویژگیهای این طرح است. تاریخ این خبر شهریور 97 است.

(ismc.ir/Detail/402413)

7. سیاست گذارى و ترسیم چشم انداز برای حوزه

در سند چشم انداز حوزه علميه که در سال 86 تهیه شده حوزه علمیه به عنوان نهادي در استمرار حركت نبي مكرم اسلام (ص) و اهل بيت طاهرين (ع)، معلم، مروج و حافظ اسلام معرفی شده که به صورت فعال، الهام بخش و تاثيرگذار، روز آمد و سامان يافته، به مثابه خورشيد پايدار اسلام با ابزار، روش ها و زبان روز به شرح زير ايفاي نقش خواهد كرد: 1. تربيت كننده فقها و دانشمندان حافظ اسلام و رهبران ديني در جهان. 2. الگو و نقش آفرين در رشد معنوي و اخلاقي جوامع. 3. پيشگام در تفقه در دين و عرضه كننده دانش كمال آفرين بشري. 4. بهره مندي از مبلغان فعال و بهنگام در هدايت بشري. 5. احياگر حكومت اسلامي در جهان و بستر ساز ظهور منجي عالم بشريت. 6. پرچمدار نوسازي فرهنگ و تمدن اسلامي در عرصه جهاني.

در بخش "راهبرد" اين پيش نويس بر توسعه فراگير كمي، كيفي و متوازن با استفاده از نهادسازي مبتني بر مراكز ماموريت‌گرا (مجتمع هاي جامع حوزوي) و تحكيم مركزيت حوزه علميه قم به منظور استقرار كامل نظام اسلامي در ايران و ساير مناطق مستعد، احياي فرهنگ و تمدن اسلامي و پيشبرد نهضت جهاني انتظار تاكيد شده است. تعريف حوزه علميه، تعيين رسالت حوزه علميه در 6 بند، تعيين اهداف كلان و كيفي حوزه علميه در 8 بند، تدوين سياستهاي حوزه در 15 بند به همراه بررسي نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهديدهاي محيط داخلي حوزه بخشهاي ديگر اين چشم انداز را تشكيل مي دهند.

(http://www.dte.ir/portal/home/?news/155971/7455/139443)

8. کارکردهای خدماتی و جهادی

طلاب همیشه در صحنه های مختلف انقلاب، حضور داشته اند مواردی چون: انقلاب مشروطه، انقلاب اسلامی، حکم تحریم تنباکو، مقابله با تهاجم انگلیس و روس و مانند آن.

به عنوان نمونه حدود ۴۳۰۰ شهید روحانی دوران دفاع مقدس (www.tasnimnews.com/fa/news/4300/1577349/27/08) و همچنین30 شهید مدافع حرم روحانی (www.irna.ir/markazi/fa/News/8274420) و ۱۰ هزار جانباز و ۳۵۰ نفر از روحانیون آزاده تاکنون شناسایی شده است. (www.mehrnews.com/news/4097214)

همچنین فعالیت و سازندگی در مناطق مختلف کشور از دیگر فعالیتهای جهادی طلاب به شمار می‌رود مثلا در تابستان امسال 230 نفر از طلاب و روحانیون استان به مناطق محروم در روستاها و شهرها برای انجام کارهای سازندگی و جهادی اعزام شدند که از این تعداد 130 نفر طلبه برادر و 100 نفر هم طلبه خواهر بودند، همچنین است در شهرهای دیگر مانند قزوین (www.irna.ir/qazvin/fa/News/83011219) و سایر شهرهای میهن عزیزمان که این جهادگران در پنج عرصه فرهنگی، ورزشی، آموزشی، قرآنی و عمرانی به فعالیت می‌پردازند.

(http://hawzahnews.com/detail/News/466124 و khabarfarsi.com/u/61245335)

9. حضور در عرصه های علمی و اجرایی

امروزه، حوزه‌های علمیه در کشور ما منشأ خدمات بسیاری هستند، رسته‌های شغلی و کاری که تربیت‌یافتگان و دانش‌آموختگان حوزه، مسئولیت آنها را به عهده دارند بسیار قابل توجه است که مهمترین آنها رسته‌های شغلی دینی است، همچنین بخش عمده‌ای از شئون قضایی کشور از ریاست قوه‌ی قضائیه تا بسیاری از نهادها و عناصر رکنی این قوه و همچنین در سطح قضات، تحصیل‌کردگان و دانش‌آموختگان حوزه هستند. در حوزه‌ی مدیریتی و کارشناسی سایر قوا نیز همین‌طور است زیرا در حوزه‌های فرهنگی، بسیاری از امور و شئون و فعالیت‌ها، مستقیم یا غیرمستقیم از سوی دانش‌آموختگان حوزه‌ها اداره می‌شود.

 

برگزاری کرسی هاى آزاد اندیشى

 

شرکت طلاب در مراکز آموزشی تخصصی حوزه

فراگیری دورس متداول حوزه

                                                                         

جمع بندی و نتیجه گیری

هدف اصلی این نگاشته تبیین مبانی بایسته حوزه های علمیه با نگاهی به منویات و بیانات مقام معظم رهبری و با رویکرد کارکردگرایانه حوزه علمیه در خلال چهل سال انقلاب اسلامی بود، این پژوهش نشان داد حوزه های علمیه بانی و خدمتگذار انقلاب اسلامی بوده و چه پیش و چه پس از انقلاب اسلامی همواره یار و یاور انقلاب بوده و در حراست از آن تلاش وافری نموده است، همچنین این نکته نیز تبیین شد که مقام معظم رهبری با هدایتهای داهیانه خود جهت دهی های لازم به این نهاد را ارائه داده اند که این موارد چراغ راه حوزه علمیه است و این نهاد نیز خود را در عمل به این منویات ملزم دانسته است، اما مبانی مورد اشاره رهبری معظم، ناظر به محورهایی چون پیاده سازی و تبلیغ دین مبین اسلام، نیازسنجی و تربیت نیروی متخصص برای آینده نظام، جهت دهی مثبت به افکار عمومی و راهبری آن در شرایط مختلف، حضور همیشگی در صحنه های مختلف انقلاب اعم از مناصب، تئوری پردازی، فرهنگی، خدماتی و جز آن بوده است، در همین راستا و در مقام عمل نیز حوزه علمیه با اعزام مبلغان، تحصیل در حوزه و نیز مراکز تخصصی آموزشی، تشکیل مراکز پژوهشی متعدد با استفاده از ظرفیت طلاب برای روزآمد کردن آموزه های دینی و پاسخگویی به نیازها و شبهات و نیز شرکت در امور عام المنفعه و مانند آن، به منویات مقام معظم رهبری جامه عمل پوشاندند.

بدیهی است آنچه ذکر شد تمامی منویات مقام معظم رهبری و کارکردهای یادشده نیز تمامی کارکردهای حوزه های علمیه در خلال چهل سال اخیر نبود، چراکه استقصای تمامی موارد یادشده امری است که فراتر از یک مقاله را می طلبد و آنچه ذکر شد از دیدگاه نگارنده اهم آنها بود بر این اساس، راه برای بررسی دقیقتر و گسترده تر در دو زمینه یادشده (منویات مقام معظم رهبری درباره حوزه و نیز کارکردهای حوزه در همین راستا) همچنان باز است.

 

منابع و مآخذ

الف - منابع مکتوب

قرآن کریم.
جمعی از نویسندگان، 1382، دايرة المعارف قرآن كريم، ‏قم، بوستان كتاب قم، سوم.
خامنه ای علی، 1375، حوزه و روحانیت در آیینه رهنمودهای مقام معظم رهبری، تهران، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، اول.
خمینی روح الله، 1378، کتاب البیع، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، اول.
دشتكى، منصور بن محمد، 1381، تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، ‏ تهران، مركز پژوهشى ميراث مكتوب، اول.
شيبانى، محمد بن حسن، 1413، نهج البيان عن كشف معانى القرآن، ‏قم، نشر الهادى، اول.
طبرسى، فضل بن حسن، 1372، مجمع البيان في تفسير القرآن‏، تهران، ناصر خسرو؛ سوم.‏
 فيض‏نسب، عباس، 1384، آيات الاحكام قبسات من تراث الامام الخمينى(ره)، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، اول.
كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، 1407، کافی، تهران، دار الكتب الإسلامية، چهارم.
مازندرانى، محمد صالح بن احمد، 1382، شرح كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية، اول.
محمد تولایی، رضا کلهر، بهادر امینیان، محمدحسن زورق، علی محمد احمدوند، 1387، مفهوم شناسی تهدید سخت، نیمه سخت و نرم، نشریه مطالعات بسیج، (صص5-12) شماره 39.
مكارم شيرازى ناصر، ‏1386، پيام قرآن، تهران، دار الكتب الإسلامية، نهم.

 

ب – سایتهای اینترنتی

 

www.anjomanhawzah.ir
www.dte.ir
www.ghatreh.com
www.hawzah.net
www.hawzahnews.com
www.irna.ir
www.iscanews.ir
www.ismc.ir
www.jamiatalmurtaza.ir
www.jz.ac.ir
www.khabarfarsi.com
www.khamenei.ir برخی بیانات مقام معظم رهبری از این سایت اخذ شده است))
www.leader.ir (برخی بیانات مقام معظم رهبری از این سایت اخذ شده است)
www.mehrnews.com
www.mou.ir
www.mt.ismc.ir
www.noorsoft.org
www.pasokhgoo.ir
www.pazhuhesh.ir
www.rasanews.ir
www.spasokh.com
www.tahzib-howzeh.com
www.tasnimnews.com

 

 

 

 

[1] سطح 4 (دکتری) از حوزه علمیه قم رشته تخصصی: تفسیر و علوم قرآن،- Nma1380@yahoo.com

 

[2]. احکام اسلامی چه قوانین سیاسی و حقوق یا اقتصادی و جزآن تا روز قیامت لازم الاجرا و باقیست همچنین هیچ یک از احکام الهی نسخ نشده یا از بین نرفته، این بقا و دوام همیشگی احکام، نظامی را ایجاب می‌کند که اعتبار و سیادت این احکام را تضمین کرده، عهده‌دار اجرای آن‌ها شود؛ چه اجرای احکام الهی جز از ره‌گذر برپایی حکومت اسلامی امکان‌پذیر نیست. در غیر این صورت، جامعه مسلماً به‌سوی هرج و مرج رفته، اختلال و بی‌ نظمی بر همه امور آن مستولی خواهد شد.

[3]. نرم افزارهای نور، در چند بخش تهیه شده اند: اندروید، ویندو، ز تحت شبکه و غیر آن که از سایت قابل دسترسی است.اندروید در حال حاضر 50 نرم افزار:

https://www.noorsoft.org/fa/software/List/?CategoryItemID=13104

ویندوزی 514 مورد:

 https://www.noorsoft.org/fa/software/List/?CategoryItemID=14102

حدود چهل تا در حال انجام:

 https://www.noorsoft.org/fa/other/View/6857