آیات شیطانی رمانی برگرفته از افسانه غرانیق(افسانه‌ای که بیان می‌کند شیطان برخی آیات را به پیامبر وحی کرده) است. سلمان رشدی این رمان را به سبک رئالیسم جادویی(واقعیت، همراه با خیال‌پردازی) نوشته است. انتشار آیات شیطانی، اعتراض بسیاری از مسلمانان را در کشورهای مختلف در پی داشت. امام خمینی فتوای واجب القتل بودن نویسنده آن را صادر کرد.
معترضان بر این باور بودند که این کتاب به خدا، قرآن، جبرئیل، پیامبران به ویژه پیامبر اسلام، صحابه و احکام اسلام توهین کرده، اما نویسنده این رمان را، ضد دین و اسلام ندانسته و هدف خود را تبیین مهاجرت و سختی آن از کشوری به کشور دیگر معرفی کرده است.

سلمان رشدی در سال ۱۹۴۷م. در بمبئی بدنیا آمد و از ۱۴ سالگی مقیم انگلستان شد. رشدی در سال ۱۹۶۸م.‌ دانشجوی دانشگاه کمبریج بود و در پایان تحصیلاتش در یک آژانس کوچک تبلیغاتی سردبیر شد. او رمان‌های متعددی نوشت که هر کدام باعث واکنش‌هایی در کشورهای مختلف شد.

سلمان رشدی، بعد از فارغ التحصیلی، نگارش اولین رمانش را آغاز کرد. چند رمان او مورد استقبال قرار نگرفت او پس از پنج سال رمانی به نام «بچه‌های نیمه شب» که درباره مسائل داخلی هند بود منتشر کرد و باعث جنجال در هند شد و پس از آن، رمان دیگری به نام «شرم» که از شخصیت‌های معاصر پاکستان انتقاد می‌کرد را نوشت. این رمان نیز در پاکستان ممنوع شد. او در این رمان از فرار مسلمانان هند از دست هندوها به پاکستان و مهاجرت خود به انگلستان می‌گوید.
رشدی طرح کتاب آیات شیطانی را از رمان شرم می‌داند او می‌گوید «می‌خواستم روند مهاجرت را توصیف کنم. از یک سو آن همه شکستگی، واکندگی، رنج و از سوی دیگر کشف دنیای جدید بعد از مهاجرت».اما عده‌ای این سخن رشدی را قبول ندارند و می‌گویند توهین به مقدسات اسلام در این مقاله برنامه‌ریزی شده بوده است و به این مساله استناد کرده‌اند که وقتی رشدی دستنویس کتابش را به اِدوارد سعید می‌دهد تا بخواند، سعید به او می‌گوید: «این کتاب مسلمانان را به لرزه در می‌آورد.»
رشدی در مصاحبه‌ای به نقل از برخی رسانه‌های آلمانی به خلاف اظهارات قبل خود گفته است «آشکارا می‌گویم، وقتی این بازتاب را می‌بینم، آرزو می‌کنم‌ای کاش کتابی با انتقادهای بسیار شدیدتری می‌نوشتم».منتقدین، رمان آیات شیطانی را تکمیل کننده رمان‌های سه‌گانه‌اش می‌دانند.

نامگذاری
نام کتاب آیات شیطانی اشاره به افسانه غرانیق دارد. غرانیق به معنی مرغابی که گردنی بلند دارد.اعراب جاهلی گمان می‌کردند که بتها مانند پرندگان به آسمان عروج کرده و برای پرستش‌کنندگان خود شفاعت می‌نمایند. برپایه افسانه غرانیق، پیامبر(ص) هنگام خواندن سوره نجم آیات ۱۹ و ۲۰، آیاتی را تلاوت کردند که سخن از شفاعت بت‌ها می‌نمود، همان شب جبرئیل بر پیامبر نازل شد و به ایشان تذکر داد که این آیات وسوسه‌های شیطانی بوده است. اما بسیاری از علمای شیعه و اهل سنت این افسانه را واقعی ندانسته‌اند.
روش
مترجم کتاب، روش و سبک نگارش آن را گاه ادبی و گاه عامیانه می‌داند و می‌گوید برخی از منتقدین این رمان را با «هزار و یک شب» مقایسه کرده‌اند که داستانی خیالی است. بعضی دیگر آن را حماسه دنیای مدرن خوانده‌اند و برخی، سبک آن را رئالیسم جادویی یعنی تلفیقی از واقعیت و خیال دانسته‌اند.
محتوا
کتاب آیات شیطانی در ۹ فصل تنظیم شده است و نویسنده، افسانه غرانیق را چندبار و به شکل‌های گوناگون در کتاب خود آورده و آن را یکی از مضامین اصلی کتاب خود قرار داده است. این رمان با سقوط دو مرد از آسمان آغاز می‌شود. این دو، جبرئیل فرشته و چمچا نام دارند و حرفه‌شان هنرپیشگی است. در این بخش حوادث مختلفی بین آن دو رخ می‌دهد.
بخش دوم کتاب که به روایت نویسنده در شهری بنام جاهلیه با مردمی شرور می‌گذرد با الهام از افسانه غرانیق نوشته شده است. در این بخش شخصی به نام ماهوند پیامبر می‌شود و یکی از ادیان جهان را بنیان می‌گذارد . آورده‌اند ماهوند نامی توهین آمیز خطاب به پیامبر اسلام(ص) بوده است. در این بخش از کتاب، او خداوند، فرشتگان و پیامبران را اینگونه تصور کرده‌است که بیشتر اوقات در تشخیص میان نیک و بد عاجز می‌مانند و در آخر آورده است جبرئیل،اقرار می‌کند که نمی‌داند کدام نیرو زبانش را به سخن می‌گشاید. گویا شیطان از زبان او ابیاتی را بیان کرده است.
رشدی همچنین در بخش آخر کتاب داستان نسبت انحراف اخلاقی را به همسران پیامبر(ص) مطرح کرده است. نویسنده، طواف پیرامون کعبه را به شکل صفی طولانی که مراجعان به فاحشه خانه را در انتظار نوبت برای ورود به آنجا نشان می‌دهد. و برخی صحابه پیامبر(ص) را با تعبیرهای مانند هیولای سیاه، پدیده پست جهان آدمیت معرفی کرده است.

کتاب آیات شیطانی، ۴ مهرماه ۱۳۶۷ش به قلم سلمان رشدی توسط انتشارات وایکینگ انگلستان -زیرمجموعۀ انتشارات پنگوئن- منتشر شد. کتابی ۵۴۷ صفحه‌ای که در قالب داستان‌های خیالی به شخصیت پیامبر اسلام(ص)، سایر پیامبران الهی و مقدسات اسلامی توهین کرده است. تبلیغات رسانه‌ها از سویی و ترجمۀ سریع و توزیع گستردۀ آن به زبان‌های مختلف و انتخاب این کتاب به‌عنوان بهترین کتاب سال انگلستان باعث شهرت سریع این کتاب شد.
مجله اشپیگل می‌نویسد پیش از چاپ و انتشار کتاب رشدی، حدود یک و نیم میلیون مارک به عنوان پیش پرداخت به نویسنده داده‌اند که تا آن زمان چنین حق تالیفی به هیچ نویسنده‌ای پرداخت نشده بود.

واکنش ها به انتشار
به دنبال انتشار این کتاب برای اولین بار دو تن از نمایندگان مسلمان پارلمان هند به پارلمان و دادگاه‌های این کشور شکایت می‌کنند که این اقدام منجر به ممنوعیت چاپ این کتاب در سراسر هندوستان می‌شود. به‌دنبال آن در کشورهای مختلف جهان تظاهرات و اعتراضاتی علیه انتشار این کتاب به راه می‌افتد.
روز ۲۴ دی ماه ۱۳۶۷ مسلمانان شهر برادفورد انگلستان طی تظاهراتی، اقدام به سوزاندن نسخه‌های کتاب آیات شیطانی نمودند. فردای همین روز در تظاهرات مسلمانان هند علیه نویسنده و ناشران کتاب به کشته شدن یک نفر از سوی نیروهای مسلح هند منجر شد.
از سوی دیگر سلمان رشدی در مصاحبه‌ای که از رادیو رسمی هند پخش می‌شود، به رأی دادگاه اعتراض می‌کند. اما موج جدید اعتراضات از ۱۹ بهمن‌ماه ۱۳۶۷ با صدور بیانیه‌ای از جانب ۳۵ تن از علمای اسلام‌آباد و راولپندی پاکستان آغاز می‌شود. در این بیانیه از اهالی اسلام‌آباد و راولپندی خواسته شده بود تا در راهپیمایی اعتراض‌آمیز روز یکشنبه ۲۳ بهمن‌ماه در برابر مرکز فرهنگی آمریکا شرکت کنند. در این تجمع ۵ نفر از معترضین توسط پلیس کشته و حدود ۶۰ نفر نیز زخمی می‌شوند.

حکم امام
سه‌شنبه ۲۵ بهمن‌ماه سال ۶۷ (برابر با ۸ رجب ۱۴۰۹ق) فتوایی از امام خمینی دربارۀ ارتداد سلمان رشدی و واجب‌القتل بودن او منتشر می‌شود. این حکم بازتاب‌های متعددی در کشورهای مختلف جهان داشته است از جمله راهپیمایی مردم ایران، لبنان، مسلمانان انگلستان و هشت هزار نفر از مسلمانان انکارا در دفاع از این حکم. و همچنین در ۱۴ مرداد ۱۳۶۸ مصطفی مازح، جوان ۲۱ سالۀ لبنانی که بعد از حکم امام قصد مجازات سلمان رشدی را داشت، دقایقی زودتر از اینکه به طبقۀ سوم هتل محل استقرار سلمان رشدی نزدیک ‌شود، مواد منفجره عمل کرده و کشته می‌شود .

منابع
•    آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبدالباری عطیة، بیروت، ناشر دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
•    «آیاتی که شیطان نوشت.»
•    ابوحسین، آزادی ابراز عقیده، ترجمه احمد بهپور،‌ تهران، سازمان تبلیغات اسلامی،‌ پاییز ۱۳۷۱ش.
•    امیرخانی، رضا،‌ «نقدی بر کتاب آیات شیطانی»، سایت کتابخانه تبیان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ فروردین ۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۰ فروردین ۹۶ش.
•    رشدی، سلمان، آیات شیطانی، مترجم روشنک ایرانی، بی‌جا، بی‌تا، بی‌نا.
•    شیرعلی‌نیا، جعفر، روایتی از زندگی و زمانه هاشمی رفسنجانی، تهران، نشر سایه، ۱۳۹۵ش.
•    سید بن قطب، فی ظلال القرآن، بیروت ؛ قاهره، دارالشروق، چاپ هفدهم، ۱۴۱۲ق.
•    خمینی، روح الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ویرایش سوم،‌ ۱۳۷۸ش.
•    مکارم شیرازی، ناصر، یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، تهران،‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۳۸۶ش.